Enflasyonda tehlikeli sarmal

Sayfada bir grafik ile bir tablo görüyorsunuz. Her ikisi de enflasyonun görünümün nasıl hızla kötüleştiğini değişik açılardan ortaya koyuyor. 

Önce grafikten başlayalım.

Grafikte yer alan dört çizginin de son bir yıllık bölümünde nasıl hızla dikleştiği ilk göze çarpan husus. Grafik, son bir yıllık süreçte enflasyonun tüm cephelerinde olağanüstü bir bozulma olduğunu resmediyor. Grafiğin gösterdiği ikinci nokta bu yılın üçüncü çeyreğinden başlayarak enflasyondaki bozulmanın yeni bir atağa kalktığı.

Bu atak tüketici enflasyonunu ekimde yüzde 12 sınırına, üretici enflasyonunu ise yüzde 17’nin üzerine taşıdı. Bu atakla yıllık enflasyon, Ekim 2008’den bu yana son 9 yılın en yüksek seviyesine tırmandı. Enflasyon net bir şekilde yeni bir kriz dönemi yaşamaya başladı.

Üretici fiyatlarındaki enflasyon tüketici enflasyonundan çok daha yüksek. Üretici enflasyonunun yüksek seyri, gelecek aylarda da tüketici enflasyonunun ateşinin düşmeyeceğini haber veriyor. Çünkü üretici tarafındaki maliyet artışları, önünde sonunda tüketiciye de yansıyacak.

Grafik üretici fiyatlarındaki hızlı çıkışın da gelecek aylarda kolay kolay durmayacağını da gösteriyor. Grafikte en hızlı artan ve en yükseğe fırlayan ara malları üretici fiyatlarındaki enflasyon. Ara mallarında enflasyon yüzde 24.30’e fırlamış durumda. Ara mallarındaki enflasyon, üretici fiyatlarındaki enflasyondan 7 puan daha yukarıda. Tüketici fiyatlarının ise iki katından da yüksek.

Ara mallarındaki enflasyonun açık ara daha yüksek olması, üretiminde ara mallarını kullanarak tüketim malları üreten sanayinin de gelecek aylarda bu maliyet artışını tüketici fiyatlarına yansıtmak zorunda kalacağını haber veriyor. Bu da nihayetinde tüketici enflasyona yansıyacak.

Grafikte gördüğümüz bir diğer önemli nokta ise tüketici enflasyonu ile çekirdek enflasyonun neredeyse milimi milimine birbirine eşit olması ve temmuzdan bu yana bitişik seyretmesi. Enerji, gıda ve içecek ile alkollü içki ve tütün ürünleri ve altın haricindeki çekirdek enflasyon ekimde yüzde 11.82’ye çıktı. Tüketici enflasyonu ise yüzde 11.90 düzeyinde. Bu çekirdek enflasyon göstergesinin dışladığı kalemlerle, bulun dışında kalan kalemlerin enflasyonunun eşit olduğu anlamına geliyor.

Yani yüksek enflasyon tüketim kalemlerinin her tarafına yayılmış durumda. Enflasyonda şuradaki durum ve gelişme iyi diyecek bir yer bir kalem hariç kalmamış durumda.

Bu durumu da sayfadaki tabloda net bir şekilde görüyoruz.

Tablo, Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) veMerkez Bankası’nın kullandığı çekirdek enflasyon sınıflamasına göre yapılmış tüketim grupları ile bu grupların dışında kalan kalemlerdeki yıllık enflasyon düzeylerini bir arada gösteriyor. Burada 25 sınıflandırma var. Dolayısıyla enflasyonun 50 noktadan röntgenini çekmiş oluyoruz.

50 noktadan enflasyona bakan bu tabloda çift haneli olmayan sadece 4 rakam var. Bunlardan da sadece haberleşme hizmetleri yüzde 2.43 ile düşük düzeyde. Diğerleri ise yine yüzde 10’a yakın rakamlar. Diğer üç kalem aslında iki kalemi ifade ediyor. Çünkü birisi hizmetler, diğeri de mallar hariç kalemler. İletişim hizmetlerindeki düşük enflasyon olmasaydı hizmetlerde de çift haneli enflasyon olacağını rahatlıkla söyleyebiliriz.

Bu resim enflasyonun ekonominin her alanına nüfuz etmiş yapısal bir kangren haline geldiğini ve son aylarda yeni bir atak içinde olduğunu gösteriyor. Burada ekonominin ve siyasetin kırılganlık ve bozukluklarından beslenen bir sarmal var. Bozuk dış dengeler ve siyasi riskler kurları ateşliyor, kurlar enflasyonu ve faizleri yükseltiyor, enflasyonun yükselmesi dönüp tekrar kurları ve enflasyonu yükseltiyor. Ve bu ateşten sarmal giderek güçleniyor.

Manzara ve gidiş gerçekten ürkütücü. Daha ürkütücü olan ise yangını söndürmekle yükümlü olanların güven verici bir duruş ve inandırıcı politikalar ortaya koyamıyor olmaları.