Enflasyonda negatif oranı vergi indirimi sağladı

Kasım ayında fiyatların düşüş göstereceği belliydi. Düşüşün hangi oranda olacağı bilinmiyordu yalnızca.

Enflasyonda gerileme yaşanmasını sağlayacak üç temel etken vardı.

Ekim ayında ilan edilmekle birlikte uygulaması büyük ölçüde kasımda gerçekleşen Enflasyonla Topyekun Mücadele programı.

Petrol fiyatları ve döviz kurunun gerilemesiyle birlikte akaryakıt fiyatlarında yaşanan düşüş.

En önemlisi de otomotiv, beyaz eşya ve mobilya sektörlerinde uygulamaya konulan vergi indirimleri.

Kasım ayında tüketici fiyatları yüzde 1.44, yurtiçi üretici fiyatları yüzde 2.53 düştü. Hani sürekli "Bizi etkilemez" denilen yüksek döviz kurunun üretici fiyatlarını nasıl etkileyebildiğini son dönemdeki düşüşle bir kez daha görmüş olduk. Kur yükselince fiyatlar da yükseldi, tersi olunca bu kez düştü.

TÜFE nasıl geriledi?

Tüketici fiyatları endeksindeki yüzde 1.44'lük düşüş biraz önce sıraladığımız üç etkenden ağırlıklı olarak hangisi sayesinde gerçekleşti dersiniz...

Enflasyonla Topyekun Mücadele programı "fiyatların az artmasını sağladı"; o kadar, düşüş bu sayede gerçekleşmedi.

TÜFE'deki yüzde 1.44'lük düşüşün altında yatan KDV ve ÖTV'deki indirimler ile akaryakıt fiyatında yaşanan gerileme.

HTFE'ye göre artış var

Ekonomist Zafer Yükseler'in "Ayda bir kez ya da daha sıklıkla tüketilme olasılığı yüksek olan mal ve hizmetleri" kapsayarak hazırladığı Hızlı Tüketilen Ürünler Fiyat Endeksi'ne göre fiyatlarda kasım ayında bir gerileme yok, tam tersine yüzde 0.48 artış var.

HTFE kapsamına doğaldır ki her ay tüketilmesi kesinlikle söz konusu olmayan ne otomobil giriyor, ne beyaz eşya, ne de mobilya. Dolayısıyla bu ürünler başta olmak üzere öyle sık sık tüketilmeyen ürünler kapsanmayınca tüketici fiyatları adeta normal seyrine dönmüş oluyor.

Şu durumda da Enflasyonla Topyekun Mücadele programı kapsamındaki indirimlerin TÜ-FE'de bir gerileme yaşanmasını sağlamaktan çok uzak olduğu ortaya çıkıyor. Bu program artışın düşük kalmasını sağlamıştır, ama tek başına negatif bir oran oluşturma potansiyelinden çok uzaktır.

Gerilemeyi sağlayan kalemler

TÜİK, tüketici fiyatları endeksinde 407 mal ve hizmetin fiyatını izliyor. Kasım ayında mevsimsel etkenlerle 397 mal ve hizmet üstünden hesaplama yapıldı.

Ağırlık olarak TÜFE'nin yarısını 32 kalem mal ve hizmet oluşturuyor. Bu 32 kalemdeki fiyat değişimleri kasım ayında TÜFE'ye negatif yönde olmak üzere 1,2454 puanlık etki yaptı. TÜFE'deki toplam gerilemenin oranı yüzde 1,4429. Buna göre, kasım ayında diğer 365 kalem mal ve hizmetin (kasımda 397 fiyat derlendiği için) endekse etkisi negatif 0,1975 puanda kaldı.

Fiyatların gerilemesine en büyük katkıyı otomobil yaptı. TÜ-FE'deki gerilemede en büyük pay sahibi olan ilk on kalem mal ve hizmet ile gerilemeye olan katkıları puan olarak şöyle:(Negatif olarak)

Dizel otomobil 0,5591, benzinli otomobil 0,3000, domates 0,1351, benzin 0,0998, internet ücreti 0,0914, altın 0,0893, oturma odası takımı 0,0647, uçak bileti 0,0620, yumurta 0,0560, portakal 0,0493.

Soğan var ya soğan!

Fiyatı kasım ayında yüzde 51 artan soğan, kasım ayındaki TÜFE düşüşünün daha yüksek oranda gerçekleşmesini önleyen ilk ürün konumunda.

Yüzde 51'lik bu artış, TÜFE'deki ağırlığı yüzde 0,2261 olan kuru soğanın TÜFE'yi artış yönünde 0,1143 puan etkilemesine yol açtı.

Bir başka ifadeyle kuru soğan fiyatı kasım ayında hiç değişmemiş olsaydı, TÜFE kasım ayında yüzde 1.44 değil yüzde 1.55 gerileme gösterecekti.

Bu arada kasım ayında, 397 üründen 108'inin fiyatı düşüş gösterdi. 28 ürünün fiyatı değişiklik göstermezken 261 üründe ise fiyat artışı görüldü.