Enflasyonda iyimserler yanıldı
Eylül ayı tüketici fiyatları enflasyonu %2.9 olarak açıklandı. TCMB tarafından gerçekleştirilen beklenti anketinin tahmini ise %2.2’idi. 2013 yılından itibaren enflasyon tahminlerinin gerçekleşmelerden sapmasını hesapladık.
Buna göre eylül enflasyon tahminlerinin gerçekleşmeden sapmasının ortalaması %0.3 puan. Bir başka deyişle, tahmin yapanlar gerçekleşmeye göre %0.3 puan daha düşük tahmin yapmışlar ortalamada. Diğer aylar ile karşılaştırdığımızda, bu miktarın en düşüklerden birisi olduğunu gözlemliyoruz. Yine bir başka deyişle, tahmin yapanların en az yanıldığı aylardan birisi eylül ayı. Fakat bu eylül öyle olmadı ve TÜİK enflasyonu beklentileri oldukça aştı.
Aylık enflasyona en yüksek katkı %0.63 puan ile konut, su ve elektrik giderlerinden geldi. İkinci sırada %0.59 puan ile gıda ve alkolsüz içecekler bulunuyor. Ulaştırma fiyatlarındaki artışın enflasyona katkısı ise %0.4 puan. Eğitim giderlerinin katkısı %0.32 puan seviyesinde gerçekleşti. Eylül ayında fiyatları gerileyen tek grup haberleşme giderleri oldu. Son dönemde iletişim giderlerinde gözlenen artışa rağmen eylül ayında haberleşmede düşüş gözlenmesi ise tartışılması gereken bir konu.
Yıllık enflasyonda durum
Açıklanan verilere göre yıllık enflasyon %49.38’e düştü. Yıllık enflasyona katkı bakımından ilk sırada %12.17 puan ile konut, su ve elektrik giderleri var. Yüksek kira artışlarının bu kalemdeki artışta önemli payı olduğunu vurgulamak gerekir. Yönetilen ve yönlendirilen fiyatlar arasında olan elektrik ve doğal gaz fiyatlarında yapılan ayarlamalar da bu kalemde önemli artışlara yol açtı. Yıllık enflasyona katkıda ikinci sırada gıda ve alkolsüz içecekler var. Bu kalemin katkısı ise %10.98 puan. Otel ve restoranların katkısı %5.48 ile üçüncü sırada yer alırken ulaştırma %5.08 puan katkı sağlamış.
Beklentiler neden yanıldı?
Tahmincilerin eylül ayı için daha iyimser olmasının çeşitli nedenleri vardı. Bunlardan bir tanesi enerji fiyatlarındaki gerilemeydi. Örneğin, İstanbul Avrupa yakasında kurşunsuz benzin fiyatı 2 Ağustos tarihinde 45.2TL seviyesindeydi*. 24 Ağustos tarihinde ise fiyat 43.24 TL’ye gerilemişti. Aynı tarih aralığında motorin fiyatı 43.64 TL’den 43.16 TL’ye geriledi. Akaryakıt fiyatlarındaki değişimlere hassas olan ulaştırma sektöründe bu indirimlere rağmen %0.4’lük fiyat artışı gerçekleşti. Fiyat artışlarında ataletin hız kesmediği bir diğer sektör de konut sektörü. Eylül ayı kiralık konut talebinin arttığı bir ay. Özellikle, üniversitelerin açılması ile kiralık konut talebinde artış gözlemleniyor.
Ayrıca, %25’lik kira artışı sınırının kaldırılması da kiraların tekrar fiyatlanmasına neden oldu. Gıda fiyatlarındaki artış dinamiklerini defalarca kaleme aldık. PMI verileri tarım sektöründe bile üretimde gerileme olduğunu söylüyor. Diğer taraftan, belli tarımsal ürünlerde üreticilerin geçen sene ile aynı fiyata ürünlerini satmak durumunda kaldığını, bu durumun üretimi caydırdığını gözlemliyoruz. Tedarik zincirindeki problemlerin bir türlü çözülemiyor olmasına arz sorunları da eklenince gıda fiyatlarında artış kaçınılmaz oluyor.
Para politikası açısından sonuçları ne olur?
Geçtiğimiz yazılarda Eylül ayı enflasyonun 2024 yılı enflasyonu için kritik olduğunu belirtmiştik. Eylül ayı enflasyonun %2 civarında gerçekleşmesi durumunda TCMB için Kasım ayında faiz indirimi penceresinin açılabileceğini dile getirmiştik. %2.5 ve üzerinde gerçekleşecek enflasyonun ise faiz indirimini Ocak 2025’e taşıyacağını tahmin etmiştik. Mevcut durumda ikinci senaryo gerçekleşti ve kasım ayında faiz indirimi ihtimali hayli azaldı.
Diğer taraftan, TÜİK ve TCMB tarafından yapılan duyuruya göre mevsim etkilerinden arındırılmış TÜFE ve Özel Kapsamlı TÜFE göstergeleri her ay TÜFE haber bülteninin yayımlanmasından bir iş günü sonra, saat 16:00’da TÜİK web sitesinde yayımlanacak. Acaba eylül ayı mevsimsellikten arındırılmış TÜFE verisi faiz indirimi konusunda TCMB’nin elini rahatlatır mı? Bu sorunun cevabı bizce “hayır”. TMCB bir süre daha sıkı para politikasına devam etmek durumunda. *Kaynak: https://www.opet.com.tr/akaryakit-fiyatlari-arsivi