Enflasyonda en sıcak temmuz
Son 18 ayın en yüksek “aylık”; aynı zamanda 2005 bazlı TÜFE’nin tarihindeki en yüksek “temmuz ayı” enflasyonu yaşandı. Yedi aylık fiyat artışı yüzde 31,14 olurken, yıllıkta 8 aydır süren kesintisiz düşüş tersine döndü. TÜİK verilerine göre yıllık enflasyon yüzde 47,83’e fırladı.
Vergi artırımları ve başta akaryakıt olmak üzere temel ürünlere yapılan yüksek oranlı zamların etkisiyle temmuz ayı enflasyonu yüzde 9,49 ile rekor düzeyde geldi, yıllık enflasyonda yeniden yükseliş süreci başladı.
Aylık enflasyon temmuzda son 18 aylık dönemin en yüksek düzeyinde gelirken, bunun aynı zamanda 2005 yılı bazlı Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE) tarihindeki en yüksek “temmuz ayı” oranı olduğu belirlendi. Aylık enflasyonu en fazla tetikleyen akaryakıt zamlarına da bağlı olarak ulaşım fiyatlarındaki yüzde 20’ye yaklaşan artış oldu. Gıda fiyatları da genel enflasyonu azdıran yüksek artış seyrini sürdürdü.
Yıllık yeniden yükselişte
TÜİK’in açıkladığı temmuz ayı enflasyon gerçekleşmelerine göre TÜFE’de ocak-temmuz dönemi kümülatif artış yüzde 31,14’e ulaştı. Aylık TÜFE artışı geçen yılın aynı ayında yüzde 2,37 olan oranın 7,12 puan üstünde gerçekleştiği için baz etkisiyle yıllık enflasyon da haziran sonu düzeyine göre 9,62 puan artarak yüzde 47,83’e yükseldi.
Yıllık enflasyon oranı haziran sonunda yüzde 38,21’e kadar inmişti. Böylece Ekim 2022’de yüzde 85,51’e çıktıktan sonra baz etkisiyle düşüşe geçen yıllık enflasyonda haziran ile birlikte 8 aya ulaşan gerileme süreci sona erdi. On iki aylık ortalamalara göre TÜFE bazında enflasyon da haziran sonundaki yüzde 49,65 düzeyinden, temmuzda yüzde 57,45’e yükseldi.
Özel kapsamlı TÜFE de yüzde 8,92
Temmuz ayında işlenmemiş gıda ürünleri, enerji, alkollü içkiler ve tütün ile altın hariç aylık değişim de yüzde 8,92 ile yüksek çıktı. Bu bazda enflasyon ilk yedi ayda yüzde 34,66, son bir yılda yüzde 54,32 ve on iki aylık ortalamalara göre yüzde 58,08 olarak gerçekleşti. Mevsim ürünler hariç TÜFE artışı ise aylık bazda yüzde 9,49’la aynı, ilk yedi ayda yüzde 31,42, son bir yılda yüzde 48,27 çıktı.
Enerji, gıda ve alkolsüz içecekler, alkollü içecekler ve tütün ile altın hariç TÜFE’de artış aylık yüzde 9,61, yedi aylık yüzde 37,57, yıllık yüzde 56,09; işlenmemiş gıda, alkollü içecekler ve tütün hariç TÜFE’de aylık yüzde 9,41, yedi aylık yüzde 27,53, yıllık yüzde 43,99 artış oldu. Alkollü içecekler ve tütün hariç TÜFE’de aylık yüzde 9,43, yedi aylık yüzde 30,91, yıllık yüzde 47,95 artış olurken; yönetilen-yönlendirilen fiyatlar hariç TÜFE’de aylık yüzde 9,80, yedi ayda yüzde 37,37, son bir yılda yüzde 53,86 artış yaşandı.
En büyük artış ulaşımda
Temmuz ayında TÜFE’de kapsanan 143 temel başlıktan sadece 4’ünde düşüş, 135’inde artış yaşandı, 4’ünde değişim ise olmadı. Aylık bazda en yüksek artış yüzde 17,75’le ulaşımda meydana geldi. Bunu yüzde 13,61 ile sağlık, yüzde 11,92 ile lokanta ve oteller, yüzde 11,17 ile alkollü içecekler ve tütün grubu, yüzde 8,91’le ev eşyası izledi. Çeşitli mal ve hizmetlerde yüzde 8,69, gıda ve alkolsüz içeceklerde yüzde 7,71, haberleşmede yüzde 6,22, eğlence ve kültürde yüzde 6,14, konutta yüzde 6,03 artış yaşandı. En düşük artışlar ise yüzde 2,67 ile eğitim ve yüzde 3,19’la giyim ve ayakkabı da gerçekleşti. Aylık enflasyona ulaştırma 2,77, gıda 2,10 puan katkı yaptı. Buna göre temmuz enflasyonunun yaklaşık yarısı bu iki harcama grubundan kaynaklandı.
Yıllığa en büyük katkı gıdadan
Yıllık bazda en yüksek artış ise yüzde 82,62 ile lokanta ve otellerde yaşandı. Bunu yüzde 45,95’le sağlık, yüzde 60,72 ile gıda ve alkolsüz içecekler, yüzde 53,57 ile eğitim, yüzde 52,81 ile çeşitli mal ve hizmetler, yüzde 50,12 ile ev eşyası, yüzde 46,58’le alkollü içecekler ve tütün, yüzde 45,28’le eğlence ve kültür izledi. Yıllık artış ulaştırmada yüzde 43,40, haberleşmede yüzde 43,02, giyim ve ayakkabıda yüzde 22,65, konutta ise yüzde 19,31 oldu.
Endeksteki ağırlığı dolayısıyla yıllık enflasyona en büyük katkı ise 15,27 puanla gıda ve alkolsüz içeceklerden geldi. Yıllık enflasyona katkıda bunu 7,49 puanla ulaştırma, 6,26 puanla lokanta ve oteller ve 4,25 puanla ev eşyası izledi. Temmuz sonu itibarıyla son bir yıldaki enflasyona konut 2,78 puan, sağlık, 2,50 puan, çeşitli mal ve hizmetler 2,39 puan, alkollü içecekler ve tütün 1,81 puan, eğlence ve kültür 1,40 puan, haberleşme 1,40 puan, giyim ve ayakkabı 1,38 puan, eğitim 0,88 puan katkı yaptı.
ÜFE’de aylık artış yüzde 8,23
Yurt İçi Üretici Fiyat Endeksi (Yİ-ÜFE) ise temmuz ayında önceki aya göre yüzde 8,23, aralık ayına göre yüzde 24,27, geçen yılın aynı ayına göre yüzde 44,50 ve on iki aylık ortalamalara göre yüzde 78,51 arttı.
Temmuz ayında ana sanayi gruplarından ara malında yüzde 8,93, dayanıklı tüketim malında yüzde 10,37, dayanıksız tüketim malında yüzde 6,23, enerjide yüzde 5,72 ve sermaye malında yüzde 11,67 artış yaşandı. Sanayinin dört sektöründen madencilik ve taş ocakçılığında aylık yüzde 9,14, imalatta yüzde 9,26, elektrik artış kaydedildi. Gaz üretimi ve dağıtımında yüzde 5,05 azalış olurken, su temininde yüzde 7,10 artış gerçekleşti.
Ana sanayi gruplarının yıllık değişimlerine bakıldığında ise ara malında yüzde 45,52, dayanıklı tüketim malında yüzde 54,85, dayanıksız tüketim malında yüzde 63,35, enerjide yüzde 3,82 ve sermaye malında yüzde 63,29 artış olduğu görüldü. Son bir yılda madencilik ve taş ocakçılığında yüzde 57,51, imalatta yüzde 50,81 artış, elektrik, gaz üretimi ve dağıtımında yüzde 17,56 azalış yaşandı, su temininde de yüzde 62,64 artış gerçekleşti.
Emekli zammının üçte biri gitti
Bu yılın ikinci yarısı için asgari ücret yüzde 34, emekli aylıkları yüzde 25 artırılmıştı. Emekliler aylıklarını temmuz ayı içinde alırken, yeni asgari ücret çalışanların eline ağustos başında geçiyor. Temmuz başından geçerli artışlar temmuz ayındaki yüzde 9,49’luk aylık TÜFE artışı ile indirgenerek yapılan hesaplamaya göre, emekliye verilen zammın üçte biri, asgari ücret zammının ise yaklaşık dörtte biri, ikinci yarı yılın daha ilk ayında enflasyonla geri alınmış oldu.
Asgari ücret ve emekli aylıkları Ocak 2024’e kadar aynı kalırken enflasyonun her ay yükselmeye devam edecek olması nedeniyle bu kesimlerin gelirindeki aşınma da sürecek. Temmuzdaki aylık yüzde 9,49’luk yüksek oranla ocak-temmuz kümülatif enflasyonu yüzde 31,14’e ulaşırken, Merkez Bankası’nın yüzde 58’e güncellediği 2023 yılı TÜFE tahminin tutması için yılın kalan beş aylık döneminde aylık ortalama enflasyonun yüzde 3,8’de kalması gerekiyor.
Şimşek: 2024 ortasından itibaren düşmeye başlayacak
Hazine ve Maliye Bakanı Şimşek, "Dezenflasyonla fiyat istikrarının hedeflendiği geçiş sürecindeyiz. Para politikasının olumlu etkisiyle 2024 ortasından itibaren yıllık enflasyon düşmeye başlayacak" dedi. Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, sosyal medya hesabından yaptığı paylaşımda, Türkiye İstatistik Kurumu tarafından açıklanan temmuz ayına ilişkin enflasyon rakamlarını değerlendirdi.
Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, açıklanan yıllık enflasyonun piyasa beklentileriyle uyumlu olduğunu ifade ederek, "Mali tedbirler, döviz kuru gelişmeleri ve ücret artışlarının etkisiyle enflasyon temmuzda yıllık yüzde 47,8 ile piyasa beklentileriyle uyumlu gerçekleşti. Dezenflasyon ile fiyat istikrarının hedeflendiği bir geçiş sürecindeyiz.
Para politikası duruşunun olumlu etkisiyle 2024 yılı ortasından itibaren yıllık enflasyon düşmeye başlayacak" değerlendirmesinde bulundu. Şimşek, dezenflasyon sürecini mali disiplinle destekleyeceklerini belirterek, politikalarının temel amacının orta vadede enflasyonu kalıcı olarak tek hanelere indirmek olduğunu vurguladı.