Enflasyonda %5'in altı biraz da Matematik...
Serhan Yenigün / Finansinvest
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından dün açıklanan Ocak ayı enflasyon göstergelerine baktığımızda aylık TÜFE %0,41 artarken 12 aylık TÜFE'nin %6,40'dan %4,90'a düştüğünü gördük. Uzun yıllar boyunca enflasyon canavarı ile boğuşan Türkiye ekonomisinin 60'lı yıllardan bu yana gördüğü en düşük rakam olan 12 aylık TÜFE'nin 2011 yılı boyunca %5'in altında kalma olasılığı maalesef çok zayıf. Önümüzdeki birkaç ay boyunca düşük seyir sürecek olsa da sonbahara doğru enflasyon rakamlarında yeniden artış olasılığı oldukça yüksek. Bu artışın çift haneli bir rakama işaret etmesi beklenmiyor elbette. Ancak, %6 - %7 arası bir rakamla bu yılı kapatma ihtimalimiz yüksek görünüyor.
Enflasyonda neden bu ay 150 baz puanlık bir gevşeme olduğunu matematiksel olarak açıklamaya çalışalım. Bunun için biraz detaya girmek zorunda olduğumuzu ise şimdiden belirtelim. 12 aylık TÜFE rakamı, aylık TÜFE değişimlerinin matematiksel bir bileşkesi ile hesaplanıyor. Basit formülü aşağıdaki şekilde ifade edilebilir:
12 aylık TÜFE = (1 + 1. aylık TÜFE) x (1 + 2. Aylık TÜFE) x …x (1 + 12. aylık TÜFE) - 1
Buna göre, her ay 13 ay önceki rakam hesaplamadan çıkarılıyor ve son ay hesaplamaya ekleniyor. Böylece her seferinde 12 ayın aylık değişimleri hesaba katılarak 12 aylık enflasyon rakamı hesaplanmış oluyor. Bu sene, Ocak ayında yaşanan %6,40'dan %4,90'a düşüşün temel nedeni de işte tam burada yatıyor. 2010 yılının Ocak ayında aylık TÜFE %1,85 idi. Bu ay ise %0,41. Buna göre hesaplamanın ilk rakamı olan %1,85'in hesaplama dışına atıldığı, bu rakamın yerine ise 12. ay enflasyonu olarak %0,41'in hesaplamaya dahil edildiği bir formülle yeni 12 aylık TÜFE bulunmuş oluyor. Ocak ayında yaşanan ve "baz etkisi" denilen bu durumun bir benzerinin gelecek ay da tekrarlanmasını bekliyoruz. Geçen yılın Şubat ayı rakamı %1,45 idi. Ancak bu sene Şubat ayında daha düşük bir aylık rakam yakalanacağı öngörülüyor. Dolayısıyla 12 aylık TÜFE bir süre daha gevşemeyi ve %5'in altında kalmayı sürdürecektir.
Enflasyondaki gevşemenin matematiksel yanını anlatmaya çalıştığımız yukarıdaki açıklamaların ardından, 2011 yılının tamamına baktığımızda Mart ayından itibaren düşüşün hız keseceğini, sonbahara doğru ise yeniden artış yaşanabileceğini görüyoruz. Bütün yılın geneline baktığımızda ve artan emtia fiyatları ile yüksek seyreden döviz kurları gibi parametreleri dikkate aldığımızda bu yılın sonunda 12 aylık TÜFE'nin tekrar %5'in üzerine çıkacağını görüyoruz.