Enflasyon ve cari açığın kaynağı: Üretim – tüketim makası aşırı açıldı
İç talebin barometresi olan perakende satış hacmi temmuz itibarıyla son bir yılda yüzde 31 büyürken, milli gelirin ana kaynağı olan sanayi üretimindeki yıllık artış ise yüzde 7,4’te kaldı.
Enflasyonun yükselmesinin, ithal tüketim ve dolayısıyla cari açığın büyümesinin ana nedeni olan üretim-tüketim makası son bir yılda belirgin biçimde tüketim lehine açıldı. İç tüketimin en büyük bölümünü oluşturan hane halkı talebinin barometre göstergesi olan perakende satışların hacmindeki hızlı artışa karşılık, milli gelirin ana kaynağı olan sanayinin üretimindeki artışın düşük kalması, başka deyişle ürettiğinden çok tüketmenin yol açtığı makro ekonomik sorunlar, 20224-2026 dönemi için hazırlanan yeni OVP’de ‘sıkı para’ politikası önlemlerini beraberinde getirdi.
Tüketim üretime fark attı
Gelir İdaresi Başkanlığı’na KDV beyannamesi veren bütün girişimlerin dahil olduğu ve perakende ticaret sektöründe farklı tür ve büyüklükteki girişimlerin satışlarını aylık olarak ölçen TÜİK’in ‘takvim etkisinden arındırılmış’ Perakende Satış Endeksindeki artışlar, son bir yılda aylar itibarıyla sanayi üretim endeksindekine fark attı. Perakende satışlar, deprem ayı şubat dışındaki aylarda hem aylık hem yıllık bazda sürekli artan bir trend izlerken, sanayi üretimi son 12 ayın beşinde aylık bazda, dördünde de yıllık bazda düşüş gösterdi.
En son alınan verilere göre temmuz ayında perakende satış hacmi (miktarı) önceki aya göre yüzde 2,7 ve geçen yılın aynı ayına oranla yüzde 31 artarken, sanayi üretiminde aylık yüzde 0,4 düşüş, yıllık bazda ise sadece yüzde 7,4 oranında bir artış oldu.
Temmuz 2022 itibariyle aylık perakende satış ve aylık sanayi üretim hacimleri 100 kabul edilerek oluşturulan takvim etkisinden arındırılmış endeks değerleri, bu yılın temmuz ayında perakende satışlarda 131, aylık sanayi üretiminde ise 107,4 düzeyine geldi. Buna göre son bir yılda perakende tüketim hacmi sanayi üretimine göre yüzde 21,9 daha fazla büyüdü.
En az artan sağlık harcaması
Perakende satışlara ilişkin en son alınan temmuz ayı verilerine göre hane halkları sağlık ve kişisel bakım ile bir ölçüde giyim kuşamdan kısarak gıdaya ağırlık verdi, bilgisayar, cep telefonu gibi iletişim aygıtlarına yönelik harcamayı da artırdı.
Konut-kiradan sonra ve yaklaşık yüzde 25 payla en çok harcamanın yapıldığı gıdada, perakende satış hacmi temmuz ayında yıllık bazda yüzde 19,1 artış kaydetti, bu da toplam hacimdeki büyümede etkili oldu.
Gıda dışı (akaryakıt hariç) tüketim harcamaları yüzde 41,8’le daha yüksek oranda artarken, toplam harcama içinde görece daha küçük paya sahip olan bilgisayar, bilgisayar donanım ve yazılımları, kitap, iletişim aygıtları (cep telefonu vb.) gibi tüketim mallarına yapılan harcamalar yüzde 61,7 artarken, ses ve görüntü cihazları, hırdavat, boya ve cam, elektrikli ev aletleri, mobilya vb. ürünlerde perakende satış hacmi yıllık bazda yüzde 62,8’le en yüksek oranlı artışı kaydetti.
Perakende satış hacmi; posta yoluyla veya internet üzerinden yapılan satışlarda yüzde 62,1, tekstil, giyim, ayakkabıda yüzde 13,4, akaryakıtta yüzde 17 artarken, temmuzda satış hacmi bir yıl önceye göre en az artan alan yüzde 7,5’le eczacılık ürünleri, tıbbi ve ortopedik ürünler, kozmetik ve kişisel bakım malzemeleri oldu.
Ciro ikiye katlandı
Perakende satış endeksleri sabit fiyatlarla üretiliyor; hacim ölçümü, fiyat değişimlerinden arındırılarak elde ediliyor. Dolayasıyla perakende satış hacmindeki değişim, satılan/tüketilen ürün miktarındakini veriyor. Temmuz sonu itibarıyla son bir yılda perakende ciro endeksindeki artış ise yüzde 93,3 olarak açıklandı. Perakende ciro endeksi ile perakende satış endeksi arasındaki yüzde fark ise fiyatlardaki yıllık artışı yüzde 47,6 olarak gösteriyor.