Enflasyon ve ani duruş; birbirinden ne kadar uzaklar?
Gayrimenkul sektörünü dışarıda bırakan üretim ve satış büyüklükleri, krizi sonlandırdı bile. Bir elinde karlılığın verimi, ötekindeyse tarihsel rekorlarının kriz öncesini nasıl da galebe çaldığını konuşuyorlar. Başarmış ellerini ovuşturdukça duyduğu soğuk, kriz öncesinin güven dolu sıcaklığından çok ötelerde olduğunu hatırlıyor. Soğuk, zirvelerin aslında ne kadar da kaygan olduğunu hissettiriyor.
Enflasyon, reel efektif kur, küresel dış ticaret, kamu borçları gibi küresel kırılganlıkların nihai noktası "ani duruş" dur. Günceldeki dünyaekonomi politikaları önce ayrışabilir, sonra da karışabilir. Sıralarsak, yedi farklı başlıkla karşılaşırız. A) Faiz artışı: Ekonomistler, FED'in yıl sonuna doğru faizi %1.5'e yükseltip 2012'yi tamamlayacağı öngörülüyor. B) Enflasyon artışı: 2011 ABD %2'de yatay olsa da, 2012 için yön yukarı. C) Sicim ipine bağlı denge: ECB ile FED'in ayrılan politikalarıyla somut olarak kopabilir. FED'in hedeflemesinde 1) tam istihdam, 2) fiyat istikrarı yer alıyor. D) ECB'nin yegane hedefi: Enflasyonla mücadele yetkisi. E) JCR, Japonya'nın notunu daha da aşağı sarkabileceğini ifade ediyor. F) Çin, 2011 büyüme öngörüsünü %8'den %7'ye çekiyor. Çin'de 2. çeyrek enflasyon %4.5 ile krizin başlangıcından beri ilk kez zirvesini yaşayabilecek. G) ABD'nin 2011 bütçesi 1.4 trilyon dolar olacak.
Sosyalleşen felaketler
Mevsim ilkbahara dönüyor. Ispanak, tere, turp, taze soğan; en yeşiliyle hizmet sunuyor modern insana. Sağlıksızyemez hanım, pişmiş ıspanakların suyuyla bir başka kabın kaynamaktan salçaya dönmüş domates pürelerini birleştiriyor. Karışımda tencerenin tam kapasitesine ulaşılıyor. Değişen hiçbir şey sağlıksızyemezin davranışlarını değiştiremiyor. Birleşim öncesinin ayrı ayrı kaplarının ısısı yeni tencerede de korunuyor. Başlangıçta salça domates, su ıspanak ortaklığı çok iyi gidiyor. Ta ki, tencere taşana dek… Tencere taşınca da birbirinden bağımsız iki durum: Birincisinde sağlıksızyemez, tencereyi ocağın üzerinde bırakıp gittiğinde taşan yemek mavi alevi söndürmüş, doğalgaz mutfağa sızmış ve lambayı açarkenki kıvılcımla mutfak yerle bir olmuştur. Her bir tencere parçası, şarapnel etkisinde ölüm kusmuştur bir anda eve. İkincisindeyse sağlıksızyemez, sorumlu ve ihtiyatlı davranıp mutfaktan ayrılmamış, karışımın kıvama gelmesini beklemiştir. Tencere yine taşmış ve mavi alev yine sönmüştür ama, sağlıksızyemez bu kez ocağı hemen söndürebilmiştir. Yarısı ocağa dökülmüş karışımından geriye kalan, sadece yarısına kadar dolu tenceredir. Sağlıksız yemez lezzetini açgözlülüğüyle paylaşmak zorunda kalmıştır sonunda.
Enflasyon korkularındaki öz, krizlerden tarihe düşen bir çift söz
Taşmadan önceki o büyüleyen etki, masumane gelişimlerde gizli felaketlerin öncüsüdür. Fiyat artışlarının ardındaki en büyük korku, ani duruşlardır. Küresel güncelin ana konusu enflasyon, 1974 petrol şokundaki ani duruşla, ilk kez küresel ölçekte hızlı yayılan bir krize dönüşmüştür. Mayıs 2005 - Ağustos 2007 döneminin balonu, kabaran tencerenin taşım öncesi gibidir; FED'in sıkı para politikasıyla sönebilmiştir ancak. Bu kez enflasyon değilse de, onun korkusu kısa sürede artırılmış politika faizleri yetmiştir ani duruş için. Yani, korkusuyla her konjonktür esen enflasyon; gerçeğiyle yalnız bir dönem derin krizlere konu olabilmiştir.
Nereye gidiyoruz?
Sağlıksız yemez hanım, otomobillerine bindiklerinde frentanımaz kocasına nereye gittiklerini sormaz hiçbir zaman. Çünkü, nasıl gittikleri her zaman daha fazla kaygı verici gelir ona. Frentanımaz, evinde hayat dolu müşfik bir eş ya da bir baba; çevresinde, kadim bir dosttur. Otomobilindeyse bu, bir anda yassıya basmaya, topuzu itmeye, yuvarlağı çevirmeye dönüşür. Hava puslu, görüş darmış; yağmur yeni yağmış, çamur tekerlerin dişlerine dolup buz etkisi yaratmış; pek aldırmaz. Yoldaki araç sıkışıklığını aşmak, boşluklarda süzülen makas hareketleri kadar kolay bir şeydir onun için. Geleceğinin mirası oğlunu düşündükçe, virajlara girerken gaz pedalından ayak çeker çekmesine de, frentanımazlığın şanından olsa gerek, viraj öncesinde frene asıldığı hiç görülmemiştir.
Küresel ekonomi için enflasyon; virajı alamayan araç kadar, taşan tencere kadar doğal bir sonuçtur oysa... Miktarsal gevşetmeler, küresel ticarette fazla verenlerle açık verenleri yüz yüze getirir. Gelişmiş ülkelerle gelişmekte olanlar arasında dengesizlik çığ gibi büyür. Artan reel efektif kurlar, kısır döngülere saplanıp kalmış kamusal açıklarla, dış desteğe muhtaç hükümet borçları şeklinde kamu maliyesinin sırtına biner. Viraja hız kesmeden giren merkez bankası; geride ya gözü yaşlı eş, boynu bükük evlat, kederli dost bırakır; ya da, yarışta en önemli rakiplerine galebe çalmış ustalık efsaneleri olur.