Enflasyon muhasebesi işimize yarar mı?

Nihat CEYLAN

Konunun MR’sini çekip kılcal da­marlarına girmeden birkaç husu­su sadeleştirmeye çalışacağım.

Enflasyon muhasebesine geçiş yeni ih­das edilmiş değil, 2003 yılında Vergi Usul Kanunu mükerrer 298. maddesi ile ka­nunda yer almıştır.

Kanun gerekçesine göre “Ülkemizde uzun yıllardır süren yüksek enflasyon, çok çeşitli tahribatlarının yanında, ma­li tabloları da bozmuş ve mali tabloların gerçek durumu yansıtmaktan uzaklaş­masına yol açmıştır…”

Genel anlamda enflasyon düzeltmesi paranın satın alma gücündeki değişmeler nedeniyle gerçek durumu ifade edeme­yen mali tabloların, gerçek durumu ifade eder hale gelmelerini sağlamak üzere dü­zeltme işlemine tabii tutulmasıdır.

Enflasyon muhasebesini uygulama şartları 2003 yılından sonra 2021 yılın­da tekrar oluşmuş, fakat uygulaması erte­lenmiştir. Vergi Usul Kanunu’na eklenen geçici 33. Madde ile 2021,2022 hesap dö­nemleri ve 2023 geçici vergi dönemle­rinde enflasyon muhasebesi şartlarının oluşup oluşmadığına bakılmaksızın ma­li tabloların enflasyon düzeltmesine tabi olmayacağı hüküm altına alınmıştır.

Aynı maddenin devamında 31.12.2023 tarihli Mali Tabloların enflasyon düzelt­mesi şartlarının oluşup oluşmadığına bakılmaksızın enflasyon düzeltmesine tabi tutulacağı hükmü ihdas edilmiştir. Burada 2023 yılı için kastedilen sadece 31.12.2023 tarihli Mali tabloların dönüş­türüleceği hususudur.

Diğer bir anlatımla enflasyon mu­hasebesi uygulamasının 2023 dönemi kayıtları ve vergi beyanlarını etkile­meyeceğidir.

Enflasyon muhasebesine tabi tutula­cak mali tablo sadece Bilanço’dur.

Parasal kıymetler (parasal varlıklar ve parasal kaynaklar) enflasyon dü­zeltmesine tabi tutulmaz. Zira bilanço­da görünen parasal kıymete ait değer, bi­lanço tarihi itibarıyla o kıymetin satın al­ma gücünü de göstermektedir.

Ancak bilançoda görünen parasal ol­mayan kıymetlere (parasal olmayan var­lıklar ve parasal olmayan kaynaklar) ait değerler, bilanço tarihi itibarıyla bu kıy­metlerin satın alma gücünü gösteren de­ğerler olmadığından, bilançonun enf­lasyonun etkilerinden arındırılmasını teminen parasal olmayan kıymetler enflasyon düzeltmesine tabi tutulur. Öz sermaye kalemleri "parasal olmayan kıymet" olarak addolunur.

Enflasyon Muhasebesinin etki alanını Vergi İdaresi açısından değerlendirdiği­mizde en önemli husus 2024 ve sonrası dönemlerde Geçici Kurumlar Vergisi ve Kurumlar Vergisi matrahlarının belir­lenmesi hususudur.

Bu belirlemeler yapılırken her işletme için ayrı etki oluşturacağı unutulmama­lıdır.

Bilançonun aktifinde yer alan para­sal olmayan varlıklar nedeniyle oluşacak enflasyon farkları vergilendirme açısın­dan gelir etkili, pasifte yer alan parasal olmayan kıymetler yani öz sermaye kay­naklı enflasyon farkları vergilendirme açısından gider etkili olacaktır.

Son dönemlerde sıkça dile getirildi­ği gibi öz sermayesi güçlü bilançolarda enflasyon muhasebesi kaynaklı vergi­lendirme işletme lehine bir durum oluş­turacaktır. Ancak işletmelerimizin KO­Bİ’lerden büyük ölçekliye bir bütün ola­rak baktığımızda banka kredileri önemli ölçüde yüksek olması nedeniyle bilanço­nun aktifinde yer alan özellikle stoklar ve maddi duran varlıklardan kaynaklı gelir etkili enflasyon farkları önemli ölçüde vergi yükünü beraberinde getirecektir.