Enflasyon muhasebesi geliyor

20 Eylül 2023 tarihli DÜNYA gazetesindeki köşemde, “Enflasyon muhasebesindeki belirsizlik giderilmeli” başlıklı yazımdan yaklaşık bir ay sonra Gelir İdaresi Başkanlığı (GİB) tarafından konunun uygulanmasına yönelik “Enflasyon düzeltmesi tebliğ taslağı” kamuoyunun bilgisine ve görüşüne sunulmuş bulunuyor.

Buna göre; geçen yıl uygulanması gerektiği halde bu yılın sonuna ertelenen “enflasyon düzeltmesi” ne ilişkin yeni bir erteleme olmaz ise, uygulama tebliğinin Kasım ayının içerisinde yayımlanması tahmin ediliyor. Bu durumda; mevcut mevzuata göre koşullar oluşmasa bile düzeltme işlemlerinin 31/12/2023 itibariyle uygulanması gerekecek.

Enflasyon (muhasebesi) düzeltmesi; paranın satın alma gücündeki değişimler nedeniyle gerçek durumu ifade edemeyen mali tabloların, gerçek durumu ifade eder hale gelmelerini sağlamak üzere düzeltme işlemine tabi tutulmasıdır. Diğer bir ifadeyle; Enflasyon düzeltmesi, mali tablolarda yer alan parasal olmayan kıymetlerin Türk Lirası değerlerinin, tablonun ait olduğu tarihteki değerine yükseltilmesidir.

Kanuni düzenlemeler

 5024 sayılı Kanun ile; Ülkemizde enflasyon düzeltmesi ilk olarak, 5024 sayılı kanunla Vergi Usul Kanunu’nun mükerrer 298. maddesinde değişiklik yapılarak yürürlüğe girmiştir.

Kazançlarını bilanço esasına göre tespit eden gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri fiyat endeksindeki artışın, içinde bulunulan dönem dahil son üç hesap döneminde %100'den ve içinde bulunulan hesap döneminde %10'dan fazla olması halinde malî tablolarını enflasyon düzeltmesine tâbi tutarlar. Enflasyon düzeltmesi uygulaması, her iki şartın birlikte gerçekleşmemesi halinde sona erer.

7338 ve 7352 sayılı Kanunlar ile; 1 Ocak 2022 tarihinden geçerli olmak üzere söz konusu mükerrer 298. maddeye eklenen hüküm ile uygulama 31/12/2023 dönemine ertelenmişti. Buna göre; kapsama giren mükellefler 31/12/2023 tarihli mali tablolarını, enflasyon düzeltmesi şartlarının oluşup oluşmadığına bakılmaksızın enflasyon düzeltmesine tabi tutacaklardır.

Yapılan enflasyon düzeltmesinden kaynaklanan kâr/zarar farkı geçmiş yıllar kâr/zarar hesabında gösterilecek, bu şekilde tespit edilen geçmiş yıl kârı vergiye tabii tutulmayacak, geçmiş yıl zararı ise zarar olarak kabul edilmeyecek. 2024 yılında kanunda belirtilen şartların sağlanması durumunda da bu uygulamanın devam edebileceğini belirtmek gerekir.

Uygulama nasıl olacak?

 Mevzuatta göre; 31/12/2023 tarihli bilançolarda yer alan parasal olmayan kalemler enflasyon düzeltmesine tabi tutulması gerekecek, ilgili hesaplarda düzeltmeye tabi tutulacak hesaplar “698 Enflasyon Düzeltmesi” hesabına kaydedilecektir.

Bu hesapta tüm değerlemelerin sonucunda oluşacak kar/zarar farkı vergiye tabi tutulmadan geçmiş yıl kar/ zarar hesaplarına intikal ettirilecektir. Bir başka deyişle, 2023 yılı endeksleme tutarlarının gelir tablosu etkisi olmayacak, endekslemeye tabi tutulan hesapların takip eden yıllarda mali tablolara etkisi olacaktır.

Enflasyon düzeltmesi uygulamaya konulursa, bilançolarda ciddi değişikliklere yol açacak, 2023 sonu mali tablolarındaki değerlemelere göre gelir idaresi açısından vergi gelirlerinin azalacağı bir gerçek. Çünkü, 2023 sonunda yapılacak değerleme farkları dönem kar/zararı hesabına dâhil edilmeyip geçmiş yıl kar/zararları hesabında takip edilmesi gerekecek.

Öz sermaye yapısı önemli

Ancak, 2024 ve sonraki yıllarda şartların oluşması halinde yapılacak enflasyon düzelmesi farkları ilgili yılların kar/zarar hesaplarına intikal ettirilerek vergiye tabi tutulması gerekecek.

Buradaki en hassas nokta; sermaye yapısı güçlü olan veya sermaye yapısı zayıf olan şirketlerin karşılaşacakları olumlu veya olumsuz sonuçlardır. Şöyle ki; stoklarını borçla finanse eden işletmelerde vergi artışına, sermayesi güçlü olan işletmelerde ise vergi avantajına yol açacaktır. Orta Vadeli Programın (OVP) içeriğine bakıldığında, vergi gelirleri önemli bir unsur olarak öne çıkmakta.

Bu durumda, enflasyon düzeltmesinin bu yıl sonunda uygulamaya konulması “bıçak sırtında” bir konu olarak gündemdeki yerini koruyor. Peki, yıllardır enflasyon karşısında fiktif gelirleri nedeniyle yüksek vergiler ödeyen mükelleflerin beklentileri ne olacak? Bize göre, 2023 yılı sonunda enflasyon düzeltmesi uygulaması kaçınılmaz bir hale gelmiştir.