Enflasyon düzeltmesinde kıdem tazminatı ve dava gider karşılıkları

Enflasyon düzeltmesi uygulaması, bi­lançolardaki birçok konuyu farklı şe­killerde etkileyebiliyor. Etkisi farklı şekil­de ortaya çıkan kıdem tazminatı ve dava gider karşılıklarını bu yazımızda değerlen­direceğiz.

Karşılık ayrılması takip eden yılda vergi matrahını etkiliyor

Kıdem tazminatı karşılığı ve dava gider karşılığı gibi UFRS tarafında ayrılması ge­reken ancak vergi kanunları gereği gider kabul edilmediği ayrılması zorunlu olma­yan ve ayıran işletmeler tarafından da be­yanname üzerinde matraha eklenen kar­şılıklar dönem ticari karını etkilediği için enflasyon düzeltmesi ile rakamların deği­şimine neden oluyor.

Konuyu örnekle ve sıfır kalabalığı yapmamak için küçük tu­tarlar ile anlatmakta fayda var. Dönem ka­rı 100 TL, kıdem tazminatı veya dava gider karşılığı 20 TL olan bir firmanın bilanço­sunda ticari karı 100 TL olarak görülecek, buna karşılık firma beyannamesinde 20 TL karşılığı da KKG olarak vergi matrahına ekleyeceği için vergi matrahı 120 TL ola­cak.

Firma için 30 TL kurumlar vergisi he­saplanacak. Takip eden yılda 70 TL enflas­yon düzeltmesine tabi tutulacak. Firma ka­yıtlarında karşılıkları ayırmamış olsaydı; bilançosunda dönem ticari karı 120 TL ola­cak, takip eden yılda enflasyon düzeltme­sine tabi vergi sonrası geçmiş yıl ticari karı 90 TL olarak dikkate alınacaktı. Ayrılan bu karşılıklar normal şartlarda dağıtılabilir karı etkilemese de enflasyon düzeltmesine tabi tutulacak tutarı etkileyeceği için farklı sonuç doğuracaktır.

Dağıtılabilir kâr etkileniyor

Dağıtılabilir kar olarak; UFRS uygula­narak çıkarılan bilanço ile vergi kanunla­rına göre çıkarılan bilançodan hangisinde daha düşük ticari kar var ise o dikkate alı­nacaktır. UFRS gereği bu karşılıklar ayrı­lıyor olsa da, başka değerlemeler nedeniyle dönem karları her zaman her iki bilançoda tam da karşılıklar kadar fark etmeyecektir.

Bir başka deyimle vergi kanunları çerçeve­sinde çıkarılan bilançoda bu karşılıklar ay­rılsa da her iki bilançoda ticari kar diğer de­ğerleme kalemleri nedeniyle de farklı ola­bilir. Bu nedenle ayrılan karşılıkların vergi etkisi nedeniyle de dağıtılan karı değişti­ren durumlar olabilir.

Bir an için her iki kar tutarının aynı oldu­ğunu varsayarsak ve geçmiş yıl karının dağı­tılıp dağıtılmadığından da bağımsız olarak; en azından dönem karı, ayrılan bu karşılık­ların endekslenmesi sonucu oluşacak gider tutarının vergi etkisi sonrası kalan kısmı kadar fark edecektir. Konuyu yukarıdaki ör­nekle devam ettirecek olursak; takip eden yılda diyelim ki, enflasyon düzeltme katsa­yısı 1,25 olsun.

Bu 20 TL karşılık nedeniyle 5 TL cari dönemde ilave gider oluşması gere­kir. Bu tutar dönem karını ve dolayısıyla da vergi matrahını 5 TL azaltması gerekir. Kar­şılığın endekslemede dikkate alınmaması, daha az gider oluşturması nedeniyle ver­gi matrahının artmasına neden oluyor. Bu­nun sonucunda düzeltmenin ortaya çıkar­dığı tutarın vergi sonrası kalan %75i itibarı ile de dağıtılabilir kar artmış oluyor.

Değerlendirme ve çözüm önerisi

Bu sakıncaları gidermek için konuyu biz­den önce gündeme getiren değerli meslek­taşım Erdoğan Sağlam güzel bir öneride bulunmuş. Özetle, ayrılan bu karşılıklar nedeniyle yapılmayan enflasyon düzelt­mesi giderini beyanname üzerinde takip eden yılda ilave olarak vergi matrahından düşelim demiş. Bu öneri ilk sorunu kesin olarak ortadan kaldırıyor.

Ancak UFRS ve vergi kanunlarına göre değerleme farklı­lıkları olduğundan dağıtılabilir kara ilişkin sorun tam olarak çözülemeyebilir. Ancak, yukarıda ifade ettiğimiz gibi vergi kanun­larına göre düzenlenen bilançoda karşılık ayırmayan bir işletmenin teorik olarak da­ha fazla kar dağıtması mümkün olabilirse de tercih edilen, karşılıklar kadar tutarın işletmede kalmasıdır. Bu nedenle önceki yıl ayrılan karşılığın, cari dönem beyanna­mesinde enflasyon düzeltmesi sonucu olu­şan gider etkisinin dikkate alınması her iki amaca da hizmet edecektir.

Biz de konuyu örnekle değerlendirerek ilgililerin dikkatine sunmak istedik.