Enflasyon Direniyor

Kasım ayı enflasyonu, özel­likle gıdadaki artışların et­kisiyle beklentilerin üze­rinde geldi. Yıllık enflasyonda son revize hedefin de tutması için aralık ayı enflasyonunun yüzde 0.8’nin altında gelmesi gerekiyor. Enflasyonda düşüşün beklenen­den az olduğu kasım ayı fiyat ge­lişmeleri, Merkez Bankası’na fa­iz indirimi için yeşil ışık yakmadı. Yine de ekonomistler bankanın bir ‘moral’ indirimi ile aralık ayında faiz indirimine başlayabileceğini düşünüyor.

Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) açıkladığı verilere göre TÜFE’de geçen yıl kasımda yüzde 3,28 olan aylık artış bu yıl aynı ay­da yüzde 2,24 olarak gerçekleşti. Geçen yılın ilk on bir ayında yüzde 60,09 olan kümülatif artış bu yıl yüzde 42,91’de kaldı. Kasımda ay­lık artışın geçen yılın aynı ayında­ki oranın altında kalması sonucu yıllık enflasyon ekim sonundaki düzeyine göre 1,49 puan düşerek yüzde 47,09’a indi. Kasım sonu iti­barıyla TÜFE bazında on iki ay­lık ortalamalara göre enflasyon ise yüzde 60,45’le yüksek düzeyi­ni korudu.

Aylıkta en yüksek artış gıdadan

TÜFE kapsamındaki ana har­cama grupları içinde aylık bazda en yüksek artış yüzde 5,10 ile gı­da ve alkolsüz içeceklerde yaşandı. TÜFE’de yüzde 24,98’le en büyük ağırlığa sahip bu harcama grubu kasım ayı enflasyonuna 1,23 yüz­de puan katkı yaptı. Aylık artış ora­nında gıdayı yüzde 2,88’le eğlence ve kültür, yüzde 2,81’le ev eşyası, yüzde 2,69’la sağlık, yüzde 2,40’la konut, yüzde 1,88’le haberleşme, yüzde 1,29’la çeşitli mal ve hizmet­ler izledi. Aylık bazda lokanta ve otellerde yüzde 0,79, ulaştırmada yüzde 0,29, eğitimde yüzde 0,01 artış yaşandı. Giyim ve ayakkabı yüzde 0,25 ve alkollü içecekler ve tütün ise yüzde 0,04’le önceki aya göre düşüş yaşanan harcama grup­ları oldu. Aylık enflasyona gıdadan sonra en büyük katkıyı 0,40 yüzde puanla konut yaptı.

Yıllık enflasyonda da gıda ve konut

Kasım ayında yıllık bazda en yüksek fiyat artışının yaşandığı harcama grubu yüzde 92,49’la eği­tim oldu. Endeksteki ağırlığı yüzde 1,8 olan eğitimin yıllık enflasyona katkısı ise 1,70 yüzde puan olarak gerçekleşti. Yıllık artış oranında eğitimi yüzde 74,45 oranı ile konut, yüzde 59,38’le lokanta ve oteller, yüzde 52,84’le sağlık, yüzde 48,57 ile gıda, yüz­de 43,81’le çeşitli mal ve hizmetler, yüzde 42,79’la eğlence ve kültür, yüzde 39,90’la ev eşyası, yüzde 39,32 ile alkollü içecekler ve tütün, yüzde 35,71’le haberleşme, yüzde 31,45’le giyim ve ayakkabı, yüzde 26,24’le ulaştırma izledi.

Ancak endeksteki ağırlıkları ile orantılı olarak harcama grupları­nın enflasyona katkısı farklı oldu. Yıllık enflasyonun yüzde 11,99’luk kısmı tek başına gıdadan, yüzde 10,37’lik kısmı da konuttan kay­naklandı. Yıllık orana lokanta ve otellerin katkısı 4,89, ulaştırma­nın katkısı 4,70 puan olurken, di­ğer harcama gruplarının tekil et­kisi düşük düzeylerde oluştu.

Çekirdek enflasyon yüzde 47,13

Enflasyonda temel eğilimi gös­teren “enerji, gıda ve alkolsüz içe­cekler, alkollü içecekler ve tütün ile altın hariç TÜFE’de (çekirdek enflasyon) kasım ayı artışı yüzde 1,53, ilk on bir aydaki yüzde 43,82 ve yıllık artış ise yüzde 47,13 ola­rak gerçekleşti. Bu bazda 12 aylık ortalamalara göre artış ise yüzde 62,10’la yüksek düzeyini korudu.

TÜİK verilerine göre yıllık enf­lasyon; mevsimlik ürünler hariç TÜFE’de yüzde 46,13, işlenmemiş gıda ürünleri, enerji, alkollü içki­ler ve tütün ile altın hariç TÜFE yüzde 45,68, işlenmemiş gıda, al­kollü içecekler ve tütün hariç TÜ­FE’de yüzde 45,71, alkollü içecek­ler ve tütün hariç TÜFE’de yüzde 47,40, yönetilen-yönlendirilen fi­yatlar hariç TÜFE’de yüzde 46,37 olarak gerçekleşti.

 Emeklinin yüzde 14,57 zammı cepte

Kasım ayı enflasyon verileri ile yılbaşında memur ve emeklilere verilecek zammın oranı da büyük oranda belirginleşti. TÜFE’de temmuz-kasım dönemini kapsayan beş aylık enflasyonun yüzde 14,57 olması nedeniyle, aralık ayında enflasyon sıfır dahi olsa SSK ve BAĞ-KUR emeklilerinin aylıkları yılbaşında bu oranda artırılacak. Son ayda toplam yüzde 2’lük bir enflasyonla söz konusu oran yüzde 16,86’ya çıkacak.

2024’ün ikinci yarısı için yüzde 10 toplu sözleşme zammı almış bulunan memur ve emeklileri ise son beş aydaki enflasyona göre yüzde 4,15’lik farkı şimdiden elde etti. Bu oran memur ve emeklilerin 2025’in ilk altı ayı için alacakları yüzde 6’lık zammın üstüne eklenecek. Aralık enflasyonu sıfır dahi gelse bu kesim yüzde 6’lık 2025 ilk yarı toplu sözleşme zammının üzerine bu farkın ilavesiyle ilk yarıda yüzde 10,40 zam alacak. Aralık ayında olası yüzde 2’lik bir enflasyon ile fark 6,24 puan ve memur ve emeklilerinin ilk yarı zammı yüzde 12,61 olacak.

SSK ve BAĞ-KUR emeklileri her yıl ocak ve temmuz aylarında altı aylık dönemler için bir önceki altı ayda gerçekleşen enflasyon kadar zam alırken, memur ve memur emeklilerinin toplu sözleşme ile belirlenen altı aylık maaş/aylık artışlarına, bir önceki altı ayda uygulanan zam ile o dönemde gerçekleşen enflasyon arasındaki yüzde fark ilave ediliyor. Buna göre 2025 zamları, ocak başında belli olacak 2024 yılı ikinci yarı enflasyonu ile netleşecek.

Kasım kira artış üst sınırı yüzde 60,45

Konut ve işyeri kira sözleşmelerinde kasım ayında geçerli artış üst sınırı da belli oldu. TÜFE’de kasım sonu itibarıyla on iki aylık ortalamalara göre enflasyonun yüzde 60,45 olması nedeniyle, kira artışları bu oranı geçemeyecek. Konutlarda kira zam tavanını yüzde 25 olarak belirleyen yasal düzenlemenin temmuzda sona ermesi ile enflasyonun baz alındığı eski sisteme geri dönülmüştü. Söz konusu yasanın süresinin uzatılmayarak eski sisteme dönülmesi nedeniyle kira artışı üst sınırı, önceki ay sonu itibarıyla on iki aylık TÜFE enflasyonu kadar olmak üzere temmuzda yüzde 65,07, ağustosta yüzde 65,93, eylülde yüzde 63,47 ve ekim ayında yüzde 62,02 olarak uygulanmıştı.

Yılmaz: Dezenflasyon sürecinin devam etmesini bekliyoruz

Cumhurbaşkanı Yardımcısı Cevdet Yılmaz, "Dezenflasyon sürecinin önümüzdeki aylarda da devam etmesini bekliyoruz. Tek haneli rakamlara yeniden ulaşıncaya kadar enflasyonla mücadelemizi çok boyutlu, koordineli ve kararlı bir şekilde sürdüreceğiz" dedi.

Enflasyon rakamlarının açıklanmasının ardından sosyal medya hesabından açıklama yapan Yılmaz, hizmet enflasyonunda ekim ayında belirgin bir şekilde başlayan yavaşlamanın, kasım ayında da devam ettiğinin görüldüğünü vurguladı. Yılmaz, sözleşme yenileme oranının düşmesinin de etkisiyle aylık kira enflasyonunun kasım ayında gerilediğini aktararak, "Kira fiyat artışlarındaki düşüş eğiliminin önümüzdeki dönemde sürmesini ve hizmet grubu enflasyonundaki düşüşe olumlu katkı vermesini bekliyoruz" değerlendirmesini yaptı.

Yılmaz, geçici arz koşullarına bağlı olarak işlenmemiş gıda enflasyonu yüksek seyrini sürdürürken, gıda dışı aylık tüketici enflasyonunda ise daha olumlu bir seyir izlendiğini dile getirdi.

TÜFE ‘yeşil ışık’ yakmadı ama MB’den ‘moral’ indirimi bekleniyor

 Kasım ayı fiyat gelişmeleri faiz indirimi için öngörülen enflasyon düşüşünde beklentileri yeterince karşılamadı. Bir yandan ekonomideki yavaşlama dolayısıyla faiz indirim taleplerinin artmasına karşılık, kasım enflasyonu ile indirimin bir süre daha ötelenmesi olasılığı güçlenirken, bu konuda beklentiler bulanıklaştı. Bu ay içinde Merkez Bankası’ndan ‘moral’ indirimi bekleyenler kadar aralık toplantısında da faizi sabit tutacağı, indirimlerin 2025’in ilk çeyreğinde başlayacağı yönünde beklentiler de oluştu.

BAU Finansal Araştırmalar Merkezi Direktörü Prof. Dr. İbrahim Ünalmış:

Kasım ayı manşet enflasyonu beklentilerin bir miktar üzerinde %2.24 olarak açıklandı. Ekim ayında açıklanan %2.88 ve geçen yılın kasım ayındaki %3.18’lik artışlara göre gerileme var. Gıda fiyatlarındaki %5.1’lik artışın kasım ayı enflasyonuna katkısı %1.23 puan seviyesinde. Diğer en yüksek katkıyı konut, su ve elektrik giderleri kalemi %0.4 puan ile veriyor. Bir başka deyişle yaşamın iki elzem unsuru olan gıda ve barınma giderleri şu anda fiyatları en fazla artan kalemler. Bu harcamalar düşük gelir gruplarının bütçesinde daha fazla yer tuttuğu için daha yüksek enflasyon hissediyorlar.

Para politikasının gıda ve kira gibi giderler üzerinde doğrudan etkisi düşük. Fakat bu hiçbir şey yapılamayacağı anlamına gelmiyor. Gıda ve konut arzını artırmak amaçlı destekleyici politikalar ve teşvikleri bir an önce uygulamaya konmalı. TCMB'nin Aralık ayı içindeki fiyat hareketlerini de takip edeceğini, çekirdek enflasyondaki düşüşün ve manşet enflasyondaki aşağı eğilimin desteği ile sınırlı bir faiz indirimine gideceğini düşünüyorum.

Bilkent Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Hakan Kara:

"Faiz kararlarında en çok dikkate alınacak gösterge mevsim etkilerinden arındırılmış aylık hizmet enflasyonu” diyen Merkez Bankası eski Başekonomisti, Bilkent Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Hakan Kara, hizmet enflasyonunun da 12 ayda %3’ün biraz üzerinde seyrettiğine işaret ederek “Merkez Bankası bu göstergenin Aralık’ta %3’ün altına ineceğini görürse faiz indirimine mütevazi bir adımla başlayacaktır” dedi.

İş Yatırım Araştırma Direktörü Serhat Gürleyen:

Manşet rakam gıda kaynaklı yukarı yönlü sürpriz yapsa da, dezenflasyon süreci devam ediyor ve genel eğilime dair iyi sinyaller alıyoruz. Yavaşlayan ekonomi, emtia fiyatlarındaki gerileme ve dış talebin yavaşlamasıyla, gıdada negatif bir sürpriz görmezsek, Aralık ayında enflasyon %1,5-%2,0 bandına gerileyebilir. Veri Aralık ayında faiz indirimi için kapının aralık olduğunu gösteriyor. Hassas bir dönemde geçiyoruz. Asgari ücret görüşmeleri ve yönetilen-yönlendirilen enflasyona yönelik belirsizlik Ocak Şubat aylarında yukarı yönlü risk yaratıyor. Bu cepheden gelecek bir enflasyon şoku Merkez Bankası’nın Aralık ayında faiz indirdikten sonra, bir süre durup tekrar devam ettiği tuhaf bir faiz indirim döngüsüne yol açabilir.

Citi: Aralık'ta 250 baz puan indirim hâlâ masada

Citi ekonomistleri Türkiye'de Aralık ayında 250 baz puanlık faiz indiriminin hâlâ masada olduğunu belirtti. Citi’ye göre beklenti üzeri gelen Kasım enflasyonu verilerinde öne çıkan işlenmemiş gıda fiyatlarındaki artış önümüzdeki aylarda normalleşecek. Buna ek olarak son Enflasyon Raporu ile kasım ayı Para Politikası Kurulu toplantısında yapılan açıklamalara işaret eden ekonomistler, gevşeme döngüsünün bu ay başlamasının mümkün göründüğünü belirttiler.

Barclays: Kasım enflasyonu para politikasını etkilemez

Ekonomist Ercan Ergüzel imzalı değerlendirmede, Merkez Bankası’nın parasal gevşeme sürecine 26 Aralık’taki Para Politikası Kurulu toplantısında politika faizini 250 baz puan indirerek başlamasının beklendiği belirtildi. 'Asgari ücret kararında enflasyon beklentilerini bozacak yukarı yönlü büyük bir sürpriz olmayacağı varsayımıyla' TCMB’nin eylül ayına kadar 250 baz puanlık indirimlere devam etmesini beklediğini belirten Ergüzel, bankanın yılın geri kalanında yüzde 27,5 seviyesinde beklemeye geçeceğini öngörüyor. Notta, "Aralık ayında gevşeme döngüsüne başlamanın sıkı para politikası duruşunu değiştirmeyeceğini düşünüyoruz” ifadesine yer verildi.

Capital Economics: Gelecek yıla kadar indirim olası değil

Capital Economics'ten Nicholas Farr, enflasyonun ekime kıyasla sadece hafif bir düşüş gösterdiğine işaret ederek, “Bu da yılsonu enflasyonunun MB'nin yüzde 44'lük tahmininin üzerinde gerçekleşeceği ve faiz belirleyicilerinin aralıktaki politika toplantısında faizleri sabit tutma ihtimalinin artacağı anlamına geliyor. Faiz indirimlerinin 2025 yılının ilk çeyreğinde başlayacağı yönündeki tahminimizi koruyoruz” dedi.

Şimşek: Mayıs ayına göre gerileme 28,4 puan

Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, hizmet enflasyonunun aylık yüzde 1,6 ile Kasım 2021'den bu yana en düşük seviyesinde gerçekleştiğini ve yıllık hizmet enflasyonundaki düşüş eğiliminin devam ettiğini belirterek, "Hizmet enflasyonundaki gerileme ve iyileşen enflasyon beklentileri, katılıkları azaltmada önemli mesafe katettiğimizi gösteriyor" yorumunu yaptı. Yıllık enflasyonun kasımda yüzde 47,1 olarak gerçekleştiğine işaret eden Şimşek, mayısa göre gerilemenin 28,4 puan olduğunu vurguladı.

Şimşek, "Son iki aydır yüksek seyreden gıda enflasyonuna rağmen yıllık mal enflasyonu yüzde 40'ın altına geriledi. Hizmet enflasyonu aylık yüzde 1,6 ile 2021 yılı kasım ayından bu yana en düşük seviyesinde gerçekleşti ve yıllık hizmet enflasyonundaki düşüş eğilimi devam etti. Hizmet enflasyonundaki gerileme ve iyileşen enflasyon beklentileri, katılıkları azaltmada önemli mesafe katettiğimizi gösteriyor" dedi.