Enflasyon aşağıya inemiyor
Temmuz ayının özelliği var: Uzun bir bayram tatili yaşadık. 15 Temmuz’da başarısız bir darbe girişimi oldu.
Her iki olağan dışı gelişme piyasayı etkiledi. Fiyatları etkiledi.
Bunun için temmuz ayı enflasyonunu dikkatli değerlendirmek gerekiyor.
Şimdilerde enflasyonun izlenebileceği farklı göstergeler var.
TÜİK (Türkiye İstatistik Kurumu) “Yurt Dışı Üretici Fiyatı Endeksi” ile ihraç malları maliyetindeki değişimi izliyor. Haziran ayı itibariyle 12 aylık ortalama artış yüzde 9.54.
TÜİK, Tarım Ürünleri Fiyat Endeksi ile tarımda üretici fiyatlarını izliyor. Haziran ayı itibariyle son 12 aylık ortalama atış yüzde 5.62 oranında.
Toptan eşya fiyatlarındaki değişimi gösteren 2 endeks var:
TÜİK, her ay Üretici Fiyatları Endeksi yayınlıyor. Temmuz ayı itibariyle son 12 aylık üretici fiyatları artışı yüzde 4.77, imalat sanayinde üretici fiyatları artışı yüzde 5.64 oldu.
İTO (İstanbul Ticaret Odası) her ay İstanbul İlinde Toptancı Fiyatları’ndaki değişimi belirliyor. Temmuz ayı itibariyle toptan eşya fiyatlarında 12 aylık ortalama artış yüzde 6.2 oranında.
Tüketici fiyatları ile ilgili de değişik göstergeler var.
TÜİK’in TÜFE endeksine göre, temmuz ayı itibariyle 12 aylık ortalama enflasyon 7.91 oranında.
İTO’nun İstanbul İli Ücretliler Geçinme Endeksi’ne göre son 12 aylık ortalama fiyat artışı 9.74 oranında.
TÜİK’in Özel kapsamlı TÜFE göstergesine göre (gıda ve alkolsüz içecekler, alkollü içecekler ile tütün ve altın fiyatları hariç) son 12 aylık ortalama enflasyon yüzde 9.00 oranında.
Temmuzu da içine alan son 12 aylık dönemde ortalama fiyat artışları enflasyonun yönünü işaret eder.
On iki ayda ortalama üretici fiyatları artışı yüzde 4.77 iken, tüketici fiyatları artışı yüzde 7.81.
Normal olarak tüketici fiyatlarının üretici fiyatlarının önüne çıkması için talepte canlılık gerekir. Üretimin yetersizliği gerekir. Talep canlı değil. Üreticinin kapasitesi var, ama talep olmadığından üretimi artıramıyor.
Üretici ve tüketici fiyatları arasındaki uçurum özellikle gıda fiyatlarında halkı rahatsız ediyor.
Temmuzda tüketici fiyatlarındaki ortalama artış yüzde 1.16 iken gıda fiyatlarındaki artış yüzde 3.15.
Gıda fiyatlarında son 12 ayda ortalama artış yüzde 7.79 oldu.
Haziran ayında tarım ve hayvancılık ürünleri fiyat endeksinde 12 aylık artış yüzde 5.79’du. Temmuz ayı üretici fiyatları değişimi henüz açıklanmadı. Ama görülüyor ki gıda fiyatlarında tüketici fiyatları artışı üretici fiyatının önünde.
Tüketici fiyatlarının üretici fiyatlarının önünde koşmasının temel nedeni, ekonomideki hizmet fiyatlarındaki enflasyon.
Bir ürün, üreticiden tüketiciye doğrudan ulaşmıyor. Üreticiden tüketiciye ulaşırken, ekonomideki tüm hizmet sektörünün yükü fiyata ekleniyor.
Depolama, taşıma, komisyon, pazarlama, haberleşme, faiz, sigorta, vergi üretilen mal ve hizmetin üzerine eklenince tüketici fiyatı üretici fiyatının çok üzerinde oluşuyor.
Ekonomideki bu yapıyı kısa sürede düzeltmek imkansız. Kaldı ki bu durum başka ülkelerde de görülen bir durum.
Yaş meyve ve sebzenin tarla fiyatı ile market fiyatının arasındaki farkı sadece halk yasalarını değiştirerek gidermek kolay değil. Ürünü tarladan birileri satın alıyor, depoluyor, marketlere ulaştırıyor. Arada önemli kayıplar ve maliyet yükü var.
Üretici birlikleri yerine aracı sayısı artıkça, hizmet maliyetleri üretici fiyatı ile tüketici fiyatı arasındaki farkı büyütüyor.