Enerji yatırımlarında rekor artış
Ocak-temmuz döneminde teşvik belgesi alınan yatırımlar toplamda geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 58,4 artarken, enerji yatırımlarındaki artış yüzde 453,7’ye ulaştı. Belgeler kapsamındaki 605,2 milyar liralık toplam yatırımın 114 milyar lira ile yaklaşık beşte biri enerji sektöründe gerçekleşecek.
Enerjide dışa bağımlılığın azaltılması ve dolayısıyla cari açığın küçülmesi açısından stratejik öneme sahip olan enerji yatırımlarında bu yıl güçlü bir ivme yaşanıyor. İlk yedi ayda teşvik belgesine bağlanan toplam yatırım tutarının yaklaşık beşte birini, büyük bölümü arazi ya da çatı üzeri güneş enerjisi santralı (GES) ve rüzgâr enerjisi santralı gibi ‘yenilenebilir’ türdekiler olmak üzere enerji sektörüne yönelik yatırımlar oluşturdu.
Ocak-temmuz döneminde ülke genelinde çeşitli sektörlerden yatırımcı kuruluşlar, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Teşvik Uygulama ve Yabancı Sermaye Genel Müdürlüğünden toplam sabit yatırım tutarı 605,2 milyar lira olan 9 bin 359 teşvik belgesi aldı.
Ülke sathında önümüzdeki ay ve yıllarda gerçekleştirilecek bu yatırımlar kapsamında 205 bin 67 kişilik de istihdam taahhüt edildi. Düzenlenen belgeler kapsamında bu yatırımlar, gümrük vergisi muafiyeti, KDV istisnası, vergi indirimi, faiz ve sigorta prim desteği gibi teşviklerden yararlanmaya hak kazandı.
Geçen yılın aynı dönemine göre toplam belge sayısı yüzde 47,2 arttı, sabit yatırım tutarında da 58,4 artış kaydedildi. Bu arada Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı teşvik belgelerindeki sabit yatırımların nominal tutarlarının yanı sıra TÜFE ile indirgenmiş ‘reel’ tutarlarını da açıklamaya başladı. Buna göre teşvik belgelerindeki yatırım tutarındaki reel artış yüzde 38,9 olarak gerçekleşti. Yatırımlarda öngörülen istihdam ise geçen yılkinin yüzde 10,5 üzerinde.
Enerjideki yatırım ivmesi
Yedi aylık verilere göre bu yıl teşvikli yatırımlar cephesinde en büyük ivme enerji sektöründe. Sektörlerin yatırım grafiği oldukça farklı bir seyir izlerken, toplam tutarı büyüten esas olarak enerjideki güçlü yatırım hamlesi oldu. Enerji sektöründe alınan teşvik belgesi sayısı geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 134 artışla 2 bin 370 adede, gerçekleştirilecek yatırımların tutarı yüzde 453,7 artışla 114 milyar 38 milyon liraya ulaştı.
Enerji yatırımlarında reel bazda da yüzde 310,3 ile yüksek oranda bir artış yaşandı. Yedi aylık dönemlere göre enerjinin toplam nominal yatırım tutarında geçen yıl yüzde 5,4 olan payı bu yıl yüzde 18,8’e yükseldi. Teknoloji-yoğun özelliği dolayısıyla çok az istihdam yaratan enerji yatırımlarında yedi aydaki teşvik belgelerinde öngörülen sayı da 3 bin 403 kişi ile geçen yılkinin yüzde 78,9 üstüne çıktı.
Diğer sektörlerde durum
Çok sayıda alt sektörü ile en fazla sermayedarın faaliyette olduğu sektör imalat sanayii, yedi ayda 5 bin 630 adetle en çok belgenin alındığı, nominal bazda 349 milyar lira ile en fazla yatırımın gerçekleştirileceği ve 162 bin 365 kişi ile de en çok istihdamın yaratılacağı sektör olmaya devam etti.
Bu sektörde belge sayısında geçen yıla göre yüzde 30,3, sabit yatırım tutarında nominal bazda yüzde 33,1, reel bazda yüzde 18,6, istihdamda yüzde 10,7 artış yaşandı. Nominal bazda sabit yatırım tutarında ilk yedi aylık karşılaştırmalara göre enerjinin payı rekor bir artış gösterirken, imalatın payı yüzde 68,6’dan yüzde 57,7’ye geriledi.
Hizmetler sektöründe alınan belge sayısı yüzde 41,5 artışla 941, yatırım tutarı yüzde 70 artışla 124,3 milyar ve taahhüt edilen istihdam yüzde 15,2 artışla 32 bin 865 oldu. Yedi ayda madenciliğe yönelik alınan 150 teşvik belgesi kapsamındaki sabit yatırımların nominal tutarı 10,6 milyar, öngörülen istihdam da 8 bin 383 düzeyinde kaldı.
Geçen yılın eş dönemine göre madencilikte belge sayısı yüzde 11,2, yatırım tutarı nominal yüzde 47,1, reel yüzde 55,3, istihdam da yüzde 52 oranında azaldı. Yedi ayda 268 teşvik belgesi alınan tarım sektörü, nominal tutar olarak 7,2 milyar lira en az yatırım çeken sektör olmaya devam etti. Sektörlere göre yeni teşvik belgeleri kapsamındaki yatırım tutarı ve öngörülen istihdam (Ocak-temmuz)
Temmuzda ayrışma
Aylık bazda veriler, yatırım eğiliminde enerji ile diğer sektörler arasındaki ayrışmanın temmuzda daha da derinleştiğini gösterdi. Geçen yılın aynı ayı ile karşılaştırmada teşvik belgesi sayısı hizmetlerde yüzde 27,9, imalatta yüzde 19,6, madencilikte yüzde 26,7, tarımda yüzde 28 artarken, enerjide yüzde 118 oranında artış gösterdi, toplamdaki artış yüzde 20,9’a geldi. Nominal bazda sabit yatırım tutarı enerjide yüzde 721,4 artarken, hizmetlerde yüzde 43,5, imalatta yüzde 13,6, madencilikte yüzde 3,5 azaldı, tarımda yüzde 57,7, toplamda yüzde 20,9 artış yaşandı.
Reel bazda da yatırım tutarı enerjideki yüzde 517’lik artışa karşılık, hizmetlerde yüzde 48,8, imalatta yüzde 32,9, madencilikte yüzde 30,7 azaldı. Enerji dışında sadece tarımda temmuz aylarına göre yüzde 23’le reel artış oldu. Bu gelişmelerle, sektörler toplamında temmuz ayındaki toplam yatırım tutarı reel bazda geçen yılın aynı ayındaki tutarın yüzde 1,2 altında kaldı.
Nominal bazda aylık toplam yatırım tutarında enerjinin payı temmuzda yüzde 38,8’le yüksek düzeye ulaştı. Söz konusu yatırımlarda enerjinin payı yıllık bazda 2014’te yüzde 43,4’e kadar ulaşmış, izleyen dönemde diğer sektörlerdeki yatırım ivmesine karşılık enerjideki sert düşüşle pandemi yılı 2021’de yüzde 4,7’ye kadar inmiş, 2022’nin tümünde ise yüzde 8,7 olmuştu.