Enerji, talep, üretim ve güçler
Geçen hafta de-dolarizasyon konusuna değinmiş ve Irak’ta Saddam’ın, Libya’da Kaddafi’nin ve hatta Venezuela’da Chavez’in deklare edip de başaramadığı petrol ticaretinin dolar dışında bir para birimiyle yapılması planlarından bahsetmiştim. Önümüzdeki dönemde de Rusya ve Çin’in bu akıma katıldığını hatta hem liderlik hem de somut adımlar atılması alanlarında ciddi girişimlerde bulunduğunu söylemiştim. Türkiye’nin konumu ve bağlantıları nedeniyle bu gelişmeleri tüm kurum ve kuruluşlarıyla çok yakından izleyerek ülkenin menfaatlerine en uygun stratejileri tartışıp uygulamaya koymasının geleceğimiz ve olup bitenleri anlamamız açılarından çok önemli olduğunu düşünüyorum. Konuya enerji üretimi ve talebi ile devam edelim.
Bazı uzmanlar dünyanın 60-70 senelik petrol rezervi kaldığını ileri sürüyorlar. Bu süre ne kadar doğrudur bilemem ama dünya içi petrol dolu damacana olsa çıkara-yaka bir gün nasılsa bitecek. Petrolün tükenmesi bugünkü haliyle dünyadaki bildiğimiz yaşam biçiminin sonu olur diyen de var çare bulunur diyen de. Hal ne ise petrolün bitmesinin önemli etkileri olacağı belli. Değişikliğe uğrayacak sanayilerin başında petro-kimya geliyor. Sırtımızdaki gömlek, kapımızdaki boya, çocuğumuzun oynadığı oyuncaklar dahil birçok ürünün petrolden elde edilen girdilerle imal edildiği düşünülürse bu etkinin boyutlarını anlaması kolaylaşıyor. Ama anlaşılan daha neredeyse bir asır var. Petrolün sadece yarıya yakını enerji kaynağı olarak kullanılıyor. Diğer yarısı bildiğimiz her türlü malda girdi olan diğer ürünlerin elde edilmesinde. Enerjinin tek kaynağı petrol değil elbet. Başta doğal gaz olmak üzere, nükleer enerji, kömür, su, rüzgar ve güneş de kullanılan kaynaklardan. Yazında yeteri kadar tartışılan bir sürü ekonomik, ekolojik ve pratik nedenden doğal gaz diğerlerine tercih ediliyor. Dünyadaki büyük oyuncuların doğal gaz açısından durumları şöyle (2011-2013 karışık gerçek ve tahmini rakamlarla): Bu tabloya göre herkese yetecek kadar doğal gaz var. Doğal gazın yüzde 37’sini üreten dörtlü yüzde 53’ünü tüketiyor. Hemen göze çarpan doğal gaz açığı: ABD’nin yok denecek kadar az, AB’nin ise oldukça yüksek. Rusya zaten ihracatçı ülke. Uzmanlar ABD’nin kendisine bir asır kadar yetecek doğal gaz rezervi olduğunu söylüyorlar. ABD’nin 1970’li yıllarda gördüğümüz OPEC petrol boykotu sıkıntısının bir benzerini de bir daha yaşamayacağı yönünde de işaretler var. Daha 1995 yılında ABD’nin batı North Dakota ve doğu Montana eyaletlerindeki Bakken sahasında 151 milyon varil petrol rezervi bulunduğu açıklanmıştı. Bugün bu rezervin 7.4 milyar varil petrol bulunduğu biliniyor. Bazı otoriteler bu rezervin 24 milyar varil olabileceğini ileri sürüyorlar. Utah eyaletinin katran kumlarında 19 milyar varil, Wyoming eyaleti Yeşil Nehir sahasında 800 milyar varil petrol bulunduğu sanılıyor. ABD’nin birde daha tam olarak araştırıldığı söylenemeyen kara suları var. Meksika körfezi, Atlantik Okyanusu, Pasifik Okyanusu, ve Alaska bölgelerinde şimdilik 86 milyar varil petrol rezervi olduğu tahmin ediliyor. Tüm bunlara son yıllarda üretimi hızla artan kaya gazı çalışmalarını eklerseniz Goldman Sachs’ın neden ABD’nin 2017 yılında dünyanın en büyük petrol ve gaz ihracatçısı olacağını neden ileri sürdüğü kolayca anlaşılacaktır. Özetle ABD’nin kimsenin petrolüne de ihtiyacı olmadığı anlaşılıyor. AB’nin ise böyle bir lüksü yok. AB gaz ithalatının yüzde 25’ini yani 160 milyar M3 gazı Rusya’dan ithal ediyor. Bunun yarısı Ukrayna’dan geçerek geliyor. Merkezi doğu Güneydoğu Avrupa tamamen bu enerji kaynağına bağlı. Rus gazına bağımlı hale gelen Avrupa için bir kurtuluş yolu olarak gözüküyor. Bağımlılığın her türü sakıncalıdır. Bu realite Putin’in Ukrayna’ya verdiği gazı keseceği tehdidi ile daha geçen ay herkese hatırlatıldı. Özetle AB’nin enerji ithaline büyük bir ihtiyacı varken ABD’nin yok. Rusya’nın yok. Doğu ve Güneydoğu Asya’nın ihtiyacı var ama bu konuda zengin komşularıyla anlaşmalar yapıyorlar. Öyle anlaşılıyor ki geçen yazımda bahsettiğim 1.) Enerji üretimi, 2.) Enerji ticaretinin para birimi, 3.) Enerjinin nakli konularından birincisinde sıkıntılı olan AB ve Uzakdoğu. ABD değil. Devam edeceğiz.
Sağlıcakla kalın.
