Endüstri 4.0 aşamasını yakalamak için Türkiye ne yapmalı?

Sevindirici olan şu: Ülkemizde, daha önce “kümelenme” ve “ inovasyon” konusundaki gelişmelerden farklı bir “Endüstri 4.0 aşaması kavrayışına” tanıklık ediyoruz. Endüstri 4.0 aşamasıyla ilgilenenlerin yaygınlığı kadar bilgi derinliği ve nitelik arayışı da umut verici. Firmalar kendi açılarından çabalarını artırırken, siyasi irade ve bürokrasi de uygun bir yol haritası oluşturma konusunda olumlu bir yaklaşım sergiliyor. Bugüne kadar gözlediğim eksiklik ise, gelişmeleri küresel bağlamıyla izleyen, sürekli bilgileri güncelleştiren ve ihtiyacı olanlarla paylaşan bir “rasyonel otorite merkezi” oluşturulamamış olması.

Ne yapmalı?

I- Dinamik farkındalık düzeyini yükseltmeliyiz

Ülkemizin Endüstri 4.0 aşamasını yakalamasının ivedi sorunu, mevcut durumu nesnel bir envanterle kavramaktır. Uyum sürecinde hızlanacak olan algı ve bakış açılarını yakalamak ancak nesnel bilgi ile mümkün. Çok değişkenli sorunları içerdiği için sade başlıklar halinde değinilen “ dinamik bilgi içeriğinde” nelerin bulunması gerektiğini paylaşalım:

1)Bağlantı, iletişim ve işbirliği potansiyeli: Bağlantı, iletişim ve işbirlikleri doğrusal değişmenin ötesinde üstel büyüme aşamasına geçti.Ulaşabilirlik ve erişebilirlik değişmeleri geometrik dizilerle artıyor: Web bağlantıları ve sensörler veri üretimini de üstel büyüyor. Mobil iletişim, erişebilir alanları genişletiyor. Makine öğrenimi ve büyük verinin oluşması kolaylaşıyor. Veri analitiği önem kazanıyor. Verinin değere dönüştürülmesi hayati öneme sahip. İç veri tabanı ve yönetme sistemleri oluşturulması gerekiyor. Bilgi teknolojileri altyapılarına yatırımlar ivedilik arzediyor. Bilgi paylaşma sistemlerinin işletilmesi yeteneklerini geliştirenler rekabet avantajı sağlıyor . Veri kalitesi ve güvenliğini artıran kazançlı çıkıyor. İşbirlikleri alanlarını geliştirmek değer yaratma zincirinde var olmanın gerek şartı haline geliyor. Düzenleyici ortamın iyileştirilmesi/ Yasal çerçeveleri tam zamanında yapmak önem kazanıyor.

2)Süreç ekosistemlerini değiştirme potansiyeli: Süreçlerin hızlanması, süreç kontrolünde ileri düzeylere erişilmesini yakından izleyerek farkındalık düzeyini diri tutmanın önemini artırıyor. Süreçlerin hız ve esnekliklerinin artması, üretimin her aşamasını etkiliyor. Süreç kontrollerinin eşzamanlı yapılması, sabit maliyetler kadar değişken maliyetlerde de önemli düşüşlere yol açıyor; sıfır marjinal maliyetle üretim yapabilme koşulları oluşuyor.Geri-bildirim döngüsü ve ince ayar yapma olanakları artıyor. Süreç optimizasyonunun ileri düzeylere erişmesi vakit ve nakit kazancı sağlıyor. Açığa çıkan sermayenin yönetme stratejisi, hem teknolojik işsizliğe çözüm hem de dengeli bir gelişme için önemli bir yönetim sorunu haline geliyor.

3)Ürün ekosistemini ve doğasını değiştirme potansiyeli: Endüstrinin daha önceki aşamalarında ürün tasarımı, model üretimi, pilot uygulama ve ticarileştirme farklı yapıdaydı. Bugün bilgisayar olanaklarındaki tasarım kolaylığı, üç boyutlu baskı ve eklemeli üretim teknolojisindeki gelişmeler bizi ürün ekosistemi ve ürün doğasındaki değişmerle yüzleştiriyor: Yeni ürün geliştirmenin hızı artıyor. Ürün bileşenleri farklılaşıyor. Ürün bileşenlerinde yeni kombinasyonlar gerekiyor. Her ürün bir algoritma ve yazılım içeriyor. Bağlantı olanakları ürün işlevini değiştiriyor. Ürünler veri üretiminin araçları haline geliyor. Ürünlerin ulaşabilir ve erişebilir alanı genişliyor. Büyük veri, veri analitiği ve veriden değer üretmenin önem kazanıyor. Tüketici- ürün ilişkilerini farklılaştıran yeni bir kültür oluşuyor.Ürünlerin yaşam biçimi ve yaşam tarzlarımızı etkilemesi yaygınlaşıyor. Akıllı ve bağlantılı ürünler her geçen gün yaşamımıza daha derinden dokunuyor.

4)İşgücü profili ve meslek doğasını değiştirme potansiyeli: Bugüne kadar ki gelişmeleri izlediğimizde bazı göstergeler gidişatı bize net biçimde anlatıyor: Teknolojinin insan performasını artırma işlevinin, insanın yerini almaya evrilmesi teknolojik işsizliği önemli bir sorun haline getiriyor. Uzmanlık alanlarının ve derinliklerinin farklılaşması yeni bir eğitim sistemi gerektiriyor.Uzmanlık bilgisinin sürdürebilirlik koşulları değişiyor. Disiplinlerarası ilişkilerin yaygınlaşması da sürekli kendine yatırım ihtiyacını artırıyor. İşgücü eğitim ihtiyaçlarının farklılaşması ekonomideki bütün sektörlerin temel sorunu olarak öne çıkıyor.

5)Yeni değerler sistemi, kültür ve ekonomi yaratma potansiyeli: Endüstri 4.0 aşamasının bütün sistemi etkileyen niteliksel değişmeleri sistemleri etkiliyor. Algı, anlama ve değerlendirme koşulları değişiyor. Yeni değerler sistemi, üretim ve tüketim kültürü oluşuyor. Mitolojik bilinç, teolojik bilinç, ideolojik bilinç yanında teknolojik bilinç ve psikolojik bilinç yeni boyutlar kazanıyor. Üretim ve bölüşüm sisteminin farklılaşması, rekabet algısının ve sisteminin değişmesi yeni bir ekonominin oluşmasını hızlandırıyor.

II- İnternet ve bulut altyapılarına yatırım yapmalıyız

Endüstri 4.0 aşaması internet ve bulut yapıları üzerinde kuruludur. Bağlantı imkanları ve bağlantı maliyetleri sosyo-ekonomik değişkenin itici gücüdür. Bu açıdan bakıldığında ülkemiz, sabit, uydu ve mobil iletişim altyapılarını hızla geliştirmek zorundadır. Bilgi işlem platformları oluşturmak Endüstri 4.0 aşamasına geçişin gerek şartıdır.

Bütün dünyada teknolojik öncülerin çabalarıyla “bağlantı maliyetleri” hızla düşmektedir. Bağlantı altyapılarıyla birlikte “bağlantı maliyetlerinde” de uluslararası piyasada iş insanlarımızın “şans eşitliğini koruyan” yatırımlar ve yasal düzenlemeler yapılması gerekmektedir. Somut bir örnekten yola çıkarsak, Güven Sak’ın yazısında altını çizdiği gibi, G.Kore’ de kilometre karede 6 bin metre fiber optik kablo ağı varken, bizim ülkemizde bu rakam kilometre kare başına 300 metre ise, ülkemizin yatırımlardaki önceliği de bellidir.

Bağlantı, iletişim ve işbirliklerinin önünü açacak olan kolektif yatırımların, işyerleri ölçeğindeki yatırımlarla da eşzamanlı desteklenmesi gerekir.

Akıllı ve bağlantılı ürünlerde rekabet edebilir gelişme yaratmak istiyorsak, bağlantı altyapılarını rakiplerle eş düzeye çıkarmak da ortak sorumluluğumuzdur.

Büyük veriden değer üretme yapılarını oluşturmadan, sağlıklı bir endüstri 4.0 aşaması geçişi çok zordur.

III- Bilgisayar, sensör üretme ve satın alma stratejisi gerekli

Endüstri 4.0 aşaması bilgisayarlardaki gelişme ve sensör teknolojisine bağlıdır. Ülkemiz, bilgisayar ve sensör üretimi ve satın almaları için stratejilerini hızla belirlemelidir. Geçmiş dönemlerde fuarlarda makine satın alınırken yapılan yanlışları ve kaynak israfını bu aşamada tekrarlamamalıyız.

Ülkemizin odaklanmak istediği rekabet alanlarına göre bilgisayar ihtiyacı ile sensör ve diğer donanım ihtiyacının yurtiçinde üretilme olanakları, satın alma koşulları belirlenerek ihtiyaç sahibinin erişebilmesi sağlanmalıdır. Aynı ya da benzer sensörleri bilinçli bir alıcı 100 dolara alırken, bilinçsiz bir alıcı 500 dolar ödeyebilmektedir; ciddi kaynak kaybıdır.

Endüstri 4.0 aşamasına geçiş sürecini en uygun yol ve yöntemle yapabilmemiz için belirtilen stratejinin ivedilikle saptanması ve paylaşılması gerekmektedir.

IV- Rekabet edebilir alan seçimi yapmalı

Ülkemizin Endüstri 4.0 aşaması için ivedilikli gündemlerinden biri de, bugünkü birikimlerimizi dikkate alarak rekabet üstünlüğü yaratacak alanların seçilmesidir. Böyle bir seçim, gereksiz ve uzun soluklu olmayacak yatırımlarda boş yere kaynak harcamayı önler. Ayrıca, yatırım malları ve ara mallar satın alınmasında odaklanmayı kolaylaştırır. Doğru yatırım yapılması için yer seçiminden yatırım mallarına, ara mallarından, iç ve dış pazarlara erişilebilirliği sağlamak için aktörlerin işini kolaylaştırır. Birikimlerimizin rekabet edebileceğimiz alanlara yönlendirilmesi ve odaklanması Endüstri 4.0 aşamasına uyum gereklerinden bir diğeri olarak algılanmalıdır.

V- Proje-odaklı özel teşvik sistemiyle uyum sürecini hızlandırmalı

Bir gazete yazısı sınırları içinde ne yapılması gerektiğini anlatmaya çalışıyoruz. Geleneksel üretim alanlarını ileri-teknoloji odaklı yüksek katma değer içeren ürünlere yönlendirmek için de, Endüstri 4.0 aşamasına uyum için de mevcut durumu nesnel anlatan bir “envanter” gerekiyor.

Kalkınmanın üç ayağını unutmayalım: Net bilgi, etkin koordinasyon ve odaklanma.

Gelişmeler hakkında net bilgi, mevcut durum hakkında net bilgi, geleceği yönlendiren eğilimler hakkında net bilgi sahibi olursak, proje-odaklı, öncelikleri gözeten, yatırım izinleri kadar, yatırım ve işletme dönemlerinde ödünsüz gözetim ve denetim yapabilen mekanizmalar oluşturabiliriz.

Strateji kavramını içeren proje- odaklı teşvik sistemleri de etkili bir gelişme aracı olacaktır.