En 'dövizci' iller Aksaray, Bingöl, Elazığ ve Karaman

Yurt içi yerleşiklerin toplam mevduat hac­mi içinde dövizin pa­yı son bir yılda gerilerken, bu payı daha da artıran Aksaray 81 il içinde birinci sırada yer almaya devam etti. “En döviz­ci iller” sıralamasında bu ili Bingöl, Elâzığ, Karaman, Bay­burt ve Yozgat izledi.

Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu’nun (BDDK) eylül sonu itibarıyla toplulaştırılmış aylık verile­rine göre yurt içi yerleşikle­re ait toplam mevduat, son bir yılda yüzde 33,6 oranında 4,2 trilyon lira artarak 16 trilyon 510,1 milyar liraya ulaştı. Bu­nun 10 trilyon 723,2 milyarını TL cinsi, 5 trilyon 786,9 mil­yar liralık bölümünü ise döviz cinsi mevduatlar oluşturdu.

Son bir yılda TL mevduat­lar cari olarak yüzde 40,3 artış kaydederken, döviz mevdua­tının kur farkı da dahil TL cin­si tutarındaki nominal büyü­me yüzde 22,8’de kaldı.

Son bir yılda TÜFE bazında yüzde 49,38 olan enflasyon­la indirgendiğinde ise “reel” bazda TL mevduat hacmin­de yüzde 6,1, döviz mevduatı hacminde yüzde 17,8 ve top­lam mevduat hacminde yüz­de 10,6 daralma yaşandığı be­lirlendi. Eylül 2023 sonunda toplam mevduat hacminin yüzde 38,1’ini oluşturan döviz tevdiat hesaplarının payı son bir yılda 3 puan düşerek yüz­de 35,1’e indi.

Mevduatın yarısı İstanbul’da

Türkiye nüfusunun yüz­de 18’inin yaşadığı İstanbul, sanayi, hizmetler, ticaret, fi­nans, gümrük ve benzeri sek­törlerce yaratılan milli gelir bakımından diğer il ve bölge­lerle arasındaki gelişmişlik uçurumuna paralel biçimde bankacılık sektöründeki top­lam mevduat hacminin de yaklaşık yarısına sahip du­rumda. Eylül sonu itibarıy­la toplam yurt içi mevduatın yüzde 44,2 oranındaki 7 tril­yon 304,8 milyar lirası, bu ilde yaşayanlara ait.

İstanbul, 6 trilyon 684,1 milyar lira ile toplam yurt içi TL mevduatın yüzde 43,7’si­ne ve 2 trilyon 620,7 milyar lira ile de döviz mevduatı­nın yüzde 45,3’üne sahip. İlin toplam mevduatının yüzde 35,9’u döviz cinsinden.

Toplam mevduat hacmin­de İstanbul’u 2 trilyon 330 milyar lira ve yüzde 14,1 pay­la Ankara izliyor. İstanbul’un mevduat hacminde önem­li oranda ticari mevduat yer alırken, Ankara’da ise kamu mevduatı hacmi büyütüyor.

Ankara’nın mevduat hac­minde dövizin payı yüzde 31,7 düzeyinde kalıyor. Yurt içi mevduatta 930,6 milyar li­ra ile üçünü sıradaki İzmir’in payı yüzde 5,6. Üç büyük ili 561,8 milyar liralık mevdua­tı ile Antalya, 444,7 milyarla Bursa izliyor.

342,6 milyarlık mevduatla Kocaeli, 258,5 milyarla Ada­na, 241,7 milyarla Muğla, 229,2 milyarla Konya, 226,5 milyar lira ile Mersin en fazla mevduata sahip ilk on il ara­sında yer alıyor. Yurt içi mev­duatın yüzde 78 oranındaki yaklaşık 13 trilyon liralık bö­lümü bu on ilde bulunuyor. En az mevduata sahip illerin ba­şında ise Bayburt geliyor.

Nüfusu 50 bine yaklaşan bu ilin bankalardaki toplam mevduatı eylül sonu itibarıy­la sadece 4 milyar lira. Arda­han 5,7 milyar, Kilis 6,5 mil­yar, Hakkâri 6,7 milyar ve Gü­müşhane 9 milyar lira ile en az mevduata sahip illerin başın­da geliyor.

En “dolarcı” il Aksaray

Toplam mevduatı içinde dövizin payı en yüksek il olan Aksaray, son bir yılda daha da yükselen oranla birinciliğini sürdürdü.

Eylül sonu itibarıyla Ak­saray’ın 50,2 milyar lira olan toplam mevduatının yüz­de 49,3’ünü döviz hesapları oluşturdu. Aksaray’ın mev­duatında dövizin payı bir yıl önce yüzde 48,9 düzeyinde bulunuyordu. Buna göre mev­duatta dövizin payı ülke gene­linde düşerken bu ilde arttı.

Mevduatta dolarizasyon oranında bu ili yüzde 48,2 ile Bingöl, yüzde 47,2 ile Elâzığ, yüzde 46,3’le Karaman, yüzde 46,1’le Bayburt izledi. Yozgat yüzde 46, Nevşehir yüzde 45, Kütahya yüzde 44,4, Gümüş­hane yüzde 44,1 ve Çorum yüzde 42,9’la mevduatında dövizin payı en yüksek ilk on il arasında yer aldı.

En yüksek oran Marmara’da

Eylül sonu itibarıyla top­lam yurt içi mevduatta en bü­yük paya İstanbul’un yanı sıra Kocaeli ve Bursa gibi ilk onda­ki illerin de yer aldığı Marma­ra bölgesi sahip bulunuyor.

Marmara bölgesinin, eylül sonu itibarıyla 8 trilyon 598,8 milyar lira olan mevduat hac­minin 5 trilyon 502,8 milya­rını TL, 3 trilyon 96 milyarını döviz cinsi mevduatlar oluş­turuyor.

Toplam yurt içi TL mevdu­atın yüzde 51,3’ü, döviz mev­duatının yüzde 53,5’i ve top­lam mevduatın yüzde 52,1’i bu bölgede. Yurt içi mevdua­tın dağılımında Marmara’yı yüzde 18,9 payla İç Anado­lu, yüzde 10,7 ile Ege, yüzde 8,6 ile Akdeniz, yüzde 4,6 ile Karadeniz, yüzde 2,6 ile Gü­neydoğu ve yüzde 2,4’le Doğu Anadolu izliyor.

Marmara, son bir yılda ora­nı 1,2 puan gerilemekle birlik­te mevduattaki dolarizasyon­da da yüzde 36 ile başı çekiyor. Son bir yılda tüm bölgelerde gerileyen bu oran eylül so­nu itibarıyla Akdeniz’de yüz­de 35, Doğu Anadolu’da yüz­de 34,7, İç Anadolu’da yüzde 34, Karadeniz’de yüzde 33,9, Ege’de yüzde 33,4, Güneydo­ğu bölgesinde yüzde 32,8 dü­zeyinde oluştu.

İstanbul-Şırnak farkı 22 kat

İstanbul, kişi başına düşen ortalama mevduat miktarında yaklaşık 467 bin TL ile 81 il içinde ilk sırada yer alıyor. Bu ili, kişi başı 401,5 bin liralık kişi başına ortalama mevduatla, önemli oranda kamu mevduatının da bulunduğu Ankara, 226,5 bin lira ile Muğla, yaklaşık 208 bin lira ile Antalya ve İzmir izliyor. Daha sonra 163 bin lira ile Kocaeli, 147 bin TL ile Kastamonu, 138 bin lira ile Bursa ve Aydın ve 135 bin TL ile Edirne geliyor. Kişi başına mevduat miktarı en düşük il ise yaklaşık 21 bin TL ile Şırnak. Buna göre İstanbul’da kişi başına ortalama mevduat miktarı Şırnak’ın 22 katı düzeyinde bulunuyor. Kişi başına en az mevduatı olan diğer iller ise 23 bin TL ile Hakkâri, 25 bin TL ile Muş ve Ağrı ve 26 bin TL ile Şanlıurfa.

Kişi başı mevduatta bölgesel uçurum

Eylül 2024 sonu itibarıyla Türkiye genelinde kişi başına ortalama 125,6 bin lira TL mevduat, 67,8 bin lira döviz mevduatı ve 193,4 bin lira toplam mevduat düşüyor. Marmara bölgesi kişi başına 208,3 bin lira TL mevduat, 117,2 bin lira döviz mevduatı ve 325,6 bin lira toplam mevduatla ilk sırada yer alıyor. Kişi başına düşen mevduat miktarında bu bölgeyi 228,4 bin lira ile İç Anadolu, 161,2 bin lira ile Ege, 130,7 bin lira ile Akdeniz, 94,9 bin lira ile Karadeniz, 66,6 bin lira ile Doğu Anadolu ve 45,6 bin lira ile Güneydoğu izliyor. Kişi başına ortalama (toplam) mevduat miktarının en yüksek olduğu Marmara ile bu miktarın en düşük olduğu Güneydoğu arasında 7 katlık fark bulunuyor.