En ‘dövizci’ iller Aksaray, Yozgat Nevşehir, Kırşehir
Ülke genelinde mevduat hacmi içinde döviz payında ciddi düşüş yaşanan yılın ilk dokuz ayında, Aksaray, Nevşehir, Kırşehir ve Yozgat gibi Orta Anadolu illeri payları gerilemekle birlikte ilk sıralarda yer almaya devam etti.
Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu’nun (BDDK) açıkladığı toplulaştırılmış aylık verilere göre toplam yurt içi mevduat, ocak-eylül döneminde yüzde 49,7 oranında 4,1 trilyon lira artarak 12 trilyon 354 milyar liraya ulaştı.
Bunun 7 trilyon 641,1 milyarını TL, 4 trilyon 712,9 milyar liralık bölümünü ise döviz cinsi mevduatlar oluşturdu. 2022 sonuna göre TL mevduatlar cari olarak yüzde 64 oranı ile enflasyonun üzerinde artış kaydederken, döviz mevduatının TL cinsi tutarındaki nominal büyüme yüzde 31,1’de kaldı.
2022 yılında TÜFE bazında yüzde 49,86 olan dokuz aylık enflasyonla indirgendiğinde TL mevduatlarda ‘reel’ bazda yüzde 9,4 artış olurken, döviz mevduatı hacminin kur farkı da dahil reel olarak yüzde 12,5 daraldığı belirlendi. 2022 sonunda toplam mevduat hacminin yüzde 43,6’sını oluşturan döviz tevdiat hesaplarının payı bu yıl dokuz ayda 5,4 puan düşerek eylül sonu itibarıyla yüzde 38,2 düzeyine geriledi.
Mevduatın yarısı İstanbul’da
Toplam yurt içi mevduatın yüzde 44,9 oranındaki 5 trilyon 550,2 milyar lira ile yaklaşık yarısı, nüfus ve ekonomik büyüklüğü dolayısıyla İstanbul’da yer alıyor.
İstanbul, 3 trilyon 384,9 milyar lira ile toplam TL mevduatın yüzde 44,3’üne ve 2 trilyon 165,3 milyar lira ile de döviz mevduatının yüzde 45,9’una sahip. İlin toplam mevduatının yüzde 39’u döviz cinsinden. Toplam mevduat hacminde İstanbul’u 1 trilyon 797,2 milyar lira ile Ankara, 668,4 milyar lira ile İzmir izliyor.
ülkedeki toplam mevduatın yüzde 64,9’u bu üç büyük ilde bulunuyor. Sırasıyla Antalya, Bursa, Kocaeli, Adana, Muğla, Konya ve Gaziantep en fazla mevduata sahip ilk on il arasında yer alıyor. En az mevduata sahip iller ise 2,9 milyar lira ile Bayburt, yaklaşık 3,6 milyon lira ile Ardahan, 4,1 milyarla Hakkâri, 4,5 milyarla Kilis ve 6,2 milyar lira ile Gümüşhane.
En ‘dolarcı’ iller
Toplam mevduatı içinde dövizin payı en yüksek il eylül sonu itibarıyla yüzde 48,9’la Aksaray. Bu il, dolarizasyon oranı 2022 sonuna göre 8,8 puan düşmesine rağmen ilk sıradaki yerini koruyor. Dövizin payında bu ili yüzde 46,4’le Nevşehir ve Kırşehir, yüzde 46,2 ile Yozgat, yüzde 45,4’le Kütahya illeri izliyor. Yalova yüzde 45,3, Bayburt yüzde 45,2, Karaman ve Elâzığ yüzde 44,4 ve Antalya yüzde 43,9’la mevduatında dövizin payı en yüksek ilk on il arasında yer alıyor.
En yüksek oran İç Anadolu ve Marmara’da
En çok mevduata sahip bölge olan Marmara, döviz payında da İç Anadolu ile birlikte başı çekiyor. Eylül 2023 sonu itibariyle toplam mevduatın 6 trilyon 620,3 milyar lira ile yüzde 53,6 milyarı bu bölgeye ait.
Eylül sonu itibarıyla toplam mevduatın yüzde 19,3’ü İç Anadolu, yüzde 10,3’ü Ege, yüzde 8,4’ü Akdeniz, yüzde 4’ü Karadeniz, yüzde 2,7’si Güneydoğu ve yüzde 1,7’si Doğu Anadolu’da. Aynı tarihte ülkedeki toplam döviz mevduatının ise yüzde 54,4’ü Marmara, yüzde 19,6’sı İç Anadolu, yüzde 9,8’i Ege, yüzde 8,5’i Akdeniz, yüzde 3,7’si Karadeniz, yüzde 2,4’ü Güneydoğu ve yüzde 1,6’sı Doğu Anadolu illerinde bulunuyor.
Bölgelerin mevduat hacminde dövizin payının ilk dokuz ayda diğer bölgelerde hızlı, İç Anadolu’da ise çok az düştüğü belirlendi. 2022 sonunda Marmara’da yüzde 45,7 olan bu oran eylül sonunda yüzde 38,8’e geriledi. İç Anadolu’da ise bu oran yüzde 39,8’den yüzde 38,8’e düşerek neredeyse değişmedi. Mevduat hacminde dövizin payının en yüksek olduğu bu iki bölgeyi yüzde 38,5’le Akdeniz, yüzde 36,2 ile Ege, yüzde 35,2 ile Doğu Anadolu ve Karadeniz, yüzde 33,8’le Güneydoğu izledi.
İstanbul-Hakkâri farki 23,5 kat
İstanbul, kişi başına düşen ortalama mevduat miktarında yaklaşık 349 bin TL ile 81 il içinde ilk sırada yer alıyor. Bu ili, kişi başı 310,8 bin lira ile önemli oranda kamu mevduatının da bulunduğu Ankara, 165,3 bin lira ile Muğla, 152 bin lira ile Antalya ve 149,8 bin lira ile İzmir izliyor.
Daha sonra 129,7 bin lira ile Kocaeli, yaklaşık 110 bin lira ile Bursa, 106,5 bin lira ile Yalova, 104,9 bin lira ile Denizli ve 98,8 bin lira ile Aydın geliyor. Kişi başına mevduat miktarı en düşük iller ise 14,8 bin TL ile Hakkâri, 15,5 bin TL ile Şırnak, 16,7 bin lira ile Ağrı, 17 bin lira ile Muş, yaklaşık 19 bin TL ile Bitlis. Buna göre İstanbul’da kişi başına ortalama mevduat miktarı Hakkâri’nin 23,5 katı düzeyinde bulunuyor.
Bölgeler arası uçurum
Eylül 2023 sonu itibariyle ülke genelinde kişi başına ortalama 89,6 bin lira TL mevduat, 55,3 bin lira döviz mevduatı ve 144,9 bin lira toplam mevduat düşüyor. Marmara bölgesi kişi başına 152,8 bin lira TL mevduat, 96,7 bin lira döviz mevduatı ve 249,5 bin lira toplam mevduatla ilk sırada yer alıyor. Kişi başına düşen mevduat miktarında bu bölgeyi 175,6 bin lira ile İç Anadolu, 116,6 bin lira ile Ege, 94,3 bin lira ile Akdeniz, 62,3 bin lira ile Karadeniz, 38,1 bin lira ile Güneydoğu ve 32,4 bin lira ile Doğu Anadolu izliyor. Kişi başına ortalama (toplam) mevduat miktarının en yüksek olduğu Marmara ile bu miktarın en düşük olduğu Doğu Anadolu arasında 5,7 katlık fark bulunuyor.