Emtiaların hali
Son yıllarda emtialarla ilgili birçok yazı yazdım. Küresel ekonomide büyümenin ve enfl asyonun zayıf olduğu bir dönemde fiyatlardaki yükselişlerinin uzun soluklu olamayacağını belirttim. Gerçekten de, emtialardaki yukarı yönlü atakların devamı gelmedi. Petrol, bakır, pamuk gibi kritik emtiaların performanslarından bu açık biçimde görülüyor.
Enerji fiyatlarındaki düşüşler Türkiye açısından pozitif bir durumdur. Geçen hafta yayımlanan rakamlara göre Türkiye ekonomisi cari fazla verdi. Bu da temelde enerji fiyatlarındaki düşüşe bağlıdır. Son tahlilde enerji ithalatçısı bir ülkeyiz. Alternatif enerji kaynakları yaratamadığımız sürece, ‘‘Enerji fiyatları düşsün de biraz rahatlayalım’’ algısı bizde hakim olur. Tabii bir yandan sevinirken, diğer taraftan fiyatların neden düştüğünü irdelemek gerekir. Dünya ekonomisinin performansına yönelik beklentiler zayıfl adığı için, dezenfl asyon/defl asyon endişesi yaşandığı için fiyatlar geriliyor.
Büyük ekonomilerin durumu iç açıcı değil. Paris’te yaşanan terör saldırısından sonra Avrupa’da bir moral çöküntüsü yaşanıyor. Charlie Hebdo saldırısından sonra birlik mesajları verilmişti. Fransa o olaydan sonra dik durmaya çalıştı. Bu sefer o kararlılık görülmüyor. İnsanlar sinmiş durumda. Hal böyleyken, toparlanmaya çalışan euro bölgesi ekonomisinin bir mola vereceği söylenebilir. Japon ekonomisi tekrar resesyona girdi. Dünyanın en büyük emtia ithalatçısı olan Çin, büyüme tahminini yüzde 6.5’e çekti. Geriye Amerikan ekonomisi kalıyor. ABD’de, ‘‘Kış geliyor. Isınmak için enerji talebi artar. Bu da fiyatları destekler’’ görüşü dillendiriliyor. Kaç senedir aynı hikayeyi duyuyoruz. Isınmak için enerji talebi artarken, ulaşım için enerji talebi düşebilir. Düşünülenin aksine, petrol fiyatı bir süre daha baskı altında kalabilir. En büyük petrol üreticisi Suudi Arabistan bir noktada üretimi kısarsa, global ekonomiden büyüme sinyalleri gelirse farklı mevzuları konuşuruz.
Spekülatörler petrolde alım pozisyonları açmayı hala istiyorlar. Zaman zaman bu pozisyonlardan para kazandılar. Fakat arz talebin o kadar üzerinde ki, açılan pozisyonlar bir noktada başlarına yıkılıyor. Arzı düşürecek veya talebi artıracak majör gelişmeler olmadan petrolün kalıcı bir yükseliş trendine başlaması zor olabilir. Orta Doğu’da yaşanabilecek olaylar fiyatı pozitif anlamda etkileyebilir. Fakat son yıllarda yaşanan jeopolitik olayların ilk etapta fiyatı olumlu etkilediğini, sonrasında bütün kazançların kaybolduğunu da belirtelim. Kısacası temel senaryonun değişmesi gerekiyor. Kaldı ki, emtialar dolar cinsinden fiyatlandığı için, dolar güçlendikçe fiyatlar üzerinde baskı oluşuyor. Dolar endeksi 100’ün üzerine çıkmaya hazırlanırken, emtiaların işi daha da zorlaşıyor.
Emtialar 2000’li yılların başlarından itibaren, bir yatırım aracı olarak portföylerdeki yerini aldı. Emtialara dayalı finansal varlıklar Türkiye’de de popüler oldu. Enfl asyondan korunmak için yaratılan finansal enstrümanlar zaman içinde portföyün bir parçası oldu. Fiyatlardaki düşüşler, emtiaların bir yatırım aracı olarak sorgulanmasına yol açıyor. Ekonomik büyüme dönemlerinin son safh alarında, emtia fiyatları hızla artıyor. Çünkü bu evrede, yükselen ücretler enfl asyonu tetikliyor. Yatırım perspektifi açısından bir nakit akımı yaratmayan emtialar, sadece sermaye kazancı sunuyor. Yani bugünkü satış fiyatı, dünkü alım fiyatından yüksekse bir kazanç ortaya çıkıyor. Aslında emtia yatırımcısı sadece spekülasyon yapıyor. Emtia üreticileri gibi doğal alım pozisyonunda olmayanlar için, uzun vadeli emtia pozisyonu almanın bir rasyonalitesi yok. Finansal kurumlar emtialara dayalı araçlardan büyük paralar kazanıyorlar. Ancak eleştiri okları emtialara bundan sonra daha fazla yönelecek.