Emekli aylıkları neden düşük?
Emekli aylıklarının düşük olmasının birkaç temel nedeni vardır.
-Emekli aylığı hesaplama sitemi,
-Ekonomik etkenler,
-Gerçek maaşı üzerinden değil de düşük ücretlerden SGK’ya bildirimler,
-Yaşanılan enflasyon ile açıklanan enflasyonun farklı olması,
-GSYH’ya oranla SGK’ya yapılan bütçe transferlerin düşük emekli, aylıklarının düşük olmasının başlıca nedenleridir.
1-Aylık Bağlama Oranı (ABO) etkisi
Emekli aylığının düşük olmasının en önemli nedeni Aylık Bağlama Oranı’nın (ABO) düşük olmasıdır. Emekli aylıkları üç farklı dönem için farklı şekilde hesaplanır ve bunların ortalaması ile emekli aylığı belirlenir.
-2000 öncesi
-2000-2008
-2008 sonrası
Özellikle 1/10/2008’de 5510 sayılı yasa ile emekli aylığı hesaplama sisteminin köklü bir şekilde değişmesi emekli aylıklarına olumsuz etki etmektedir.
2-Primlerin düşük yatırılması
Diğer bir neden de uzun yıllar asgari ücret üzerinden ya da maaşı üzerinden değil de daha düşük prime esas kazanç (PEK) ile SGK’ya bildirimlerin yapılmasıdır. Aynı zamanda kayıt dışı çalışma ya da eksik prim bildirimleri de emekli aylıklarını etkilemektedir.
3-Güncelleme katsayısının zayıflığı
Çalışma yıllarındaki kazançlar emeklilikte yeterince güncellenmiyor. Bunun başlıca nedeni ise açıklanan enflasyon oranlarıdır. Aynı zamanda büyümeden alınan düşük paydır. Örneğin 2024’den 2025’e girerken güncelleme katsayıları nedeniyle emekliliği 1/1/2025 ve sonrasına kalanların sitemde görmüş oldukları emekli aylıkları yüzde 30 değer kaybetti. Enflasyonla birlikte satın alma gücü düşerken emekli olmadan dahi emekli olunduğunda alınacak emekli aylıkları güncellemeler nedeniyle düşebiliyor.
4-Enflasyonun maaşlara yansıması gecikiyor
Emekli maaşları altı aylık enflasyona göre yılda iki kez artırılıyor. O yılın ilk altı aylık enflasyonu 1 Temmuz’da, ikinci altı aylık enflasyonu 1 Ocak’ta emekli aylıklarına yansıtılıyor. Ancak bu artış, gerçek enflasyonu tam olarak karşılamıyor.
Özellikle enflasyonun yüksek olduğu dönemlerde sabit gelirlilerin cebine giren parayı belirleyen enflasyon TÜİK tarafından açıklanıyor buna göre emekli aylıkları artıyor fakat emeklilerin cebinden çıkan tüm harcamalar daha yüksek fiyat artışları nedeniyle alım gücünde hissedilir derece düşmeler söz konusu oluyor. Bugün aslında tam yaşadığımız durum da budur.
Sabit gelirler enflasyon oranında artarken aynı mal ve hizmeti sabit gelirliler alamamaktadırlar.
5-Emekli sayısı artıyor ancak GSYH’ya oranla bütçe transferi düşüyor
SGK’nın verilerine göre bütçeden SGK’ya yapılan bütçe transferleri emekli sayısı arttıkça artması gerekirken tam tersi düşme eğilimdedir.
Bu durum da düşük emekli aylıklarının bir nedenidir.
EYT yasası 3/3/2023’de çıktı. Bu tarihten önceki yıllarda daha az emekli olmasına rağmen GSYH’ya oranla bütçe transferleri, EYT yasasından sonra emekli sayısı artmasına rağmen azalmış durumdadır.
Bu nedenlerden dolayı bugün emekli aylıkları hissedilir derecede değerini yitirmiştir. Alım gücü düşmüştür.
Emekli aylıklarının bu nedenlerle güncellenmesi gerekmektedir. Sadece emekli aylıklarının güncellenmesi değil, alım gücü değerini koruyacak bir emekli aylığı hesaplama sitemine de acil ihtiyaç vardır.
Emekli aylıkları sadece emekli olanları değil, sisteme her ay prim ödeyen ileride emeklilik için şartlarını tamamladıklarında emekli aylığı alacaklar için de çok önemlidir.
Emekli aylıklarında yapılacak güncellemenin intibak yöntemiyle yapılması gerekir. Bu yöntem ile prim gün sayısı, sigortalılık süresi ve emekli olunduğunda ki yaşa göre yapılacak güncelleme ile sistemde daha çok kalmış, daha yüksek prim ödemişlerin daha avantajlı olacağı bir güncelleme olacaktır.
