Elektronik vergi danışmanı
Serdar TAŞDÖKEN - LL.M. /E. Maliye Müfettişi
Teknolojideki ilerlemelerin geleneksel anlamda yürütülmekte olan meslekler üzerindeki olası etkileri her zaman için ilgi çeken bir alan olmuş ve bu doğrultuda hangi meslek dallarının teknolojik gelişmeyle ortadan kalkacağı hakkında tahminlerde bulunulmuştur. Görebildiğimiz kadarıyla içerik itibariye otomasyona uygun meslekler en zayıf noktada iken sübjektif bir şekilde insan katkısı gerektiren ve her bir sorun için farklı çözümler üretmek zorunda olan meslekler bu mücadelede daha fazla hayatta kalma şansına sahiptir.(1)
Bizim burada dikkat çekmek istediğimiz nokta vergi ve ticaret kanunlarının derinlemesine analizini gerektiren ve farklı düzenlemeler arasındaki ilişkileri ortaya çıkararak mükellefl erin en az miktarda vergi ödemesini temin etme amacını taşıyan vergi planlaması işinin teknoloji karşısında nasıl bir konumda olacağıdır. Mesela mükellef Bay (A) yapay zekaya sahip bir bilgisayar programı ile ticari faaliyetini vergi tasarrufu sağlayacak biçimde tanzim edebilecek midir? Konuyu daha somut bir şekilde ifade edebilmek için aşağıdaki örneğe yer verilmiştir.
Olay-1: Mükellef Bay (A) 12.06.2012 tarihinde aldığı gayrimenkulünü satarak mali yapısını güçlendirmek istemektedir.
Söz konusu gayrimenkulün planlanan satış tarihi 12.05.2014’dür.
Bay (A) elektronik vergi danışmanı (EVD) isimli programdan bu satış işlemiyle ilgili fikir almak istemektedir.
1. Aşama:
a) Şirketin faaliyet konuları arasında gayrimenkul ticareti yer alıyor mu?
Evet- Vergi istisnasından (5520 sayılı Kurumlar Vergisi Md. 5/1-e) faydalanamazsın.
Hayır- İstisnadan faydalanabilirsin.
• Uyarı: Şirket ana sözleşmesinde “gayrimenkul ticareti” ibaresi varsa Maliye Bakanlığı cezalı tarhiyat önerebilir. Satış işleminden önce ana sözleşmeni gözden geçir, gerekirse satış işleminde yeterli bir süre önce ana sözleşme değişikliğine git.
2. Aşama
b) Planlanan satış tarihi: 12.05.2014
• 5520/5-1-e maddesinde yer alan 2 yıl şartını karşılamıyorsun satış için 12.06.2014 tarihini bekle.
Basit bir şekilde ve iki aşamalı olarak 5520 sayılı Kanun’un 5/1-e maddesi üzerinden gittiğimiz örneğimizde mükelleften basit soruları cevaplandırması istenmiş EVD kendisine tanımlanan bilgiler üzerinden önerilerde bulunmuştur.
Hayali yazılımımız EVD faaliyetleri yurtiçiyle sınırlı olan mükelleflere hizmet sunabileceği gibi uluslararası alanda faaliyet göstermek isteyen şirketler için de faydalı bilgiler verebilecektir. Gelin bir başka örnek üzerinden konuyu netleştirelim.
Olay-2: Mükellef Bay (A) Rusya’da inşaat işiyle uğraşmak istemektedir. İhaleyle alınan İnşaat işinin 20 ay sürmesi planlanmaktadır. Bay (A)’nın aynı zamanda Fransa’da da şubesi bulunmaktadır.
1. Aşama:
a) İnşaat işinin süresi: 20 ay
Öneri: 18 ay sınırını aştığın için Rusya’da kazanç vergisi ödemek zorunda kalabilirsin. İşin 18 ayda bitmesini sağlayacak şekilde planla.
2. Aşama:
b) Çifte vergilendirmeyi önleme anlaşmaları açısından değerlendirme
Öneri: İnşaat işini Fransa’daki şuben aracılığıyla yürüt.
• Uyarı: Yurtdışına yapılan ödemeler üzerinden Rusya-Türkiye arasındaki vergi anlaşmasına göre %10; Rusya-Fransa arasındaki anlaşmaya göre %5 kesinti yapılmaktadır.
Teknolojideki hızlı gelişmeler göz önünde bulundurularak vergi danışmanlığı faaliyetinin de günün birinde bilgisayarlar tarafından yapılacağını söyleyebilir miyiz?
Kanaatimizce böylesi bir çıkarımda bulunmak için oldukça erken. En nihayetinde vergi planlaması ciddi bir bilgi birikimi ve analiz gerektiren, aynı zamanda mükellefl erin özel durumlarını da göz önünde bulundurarak benzer olaylar için duruma göre birden çok seçeneğin üretilebileceği kapsamlı bir süreçtir. Dolayısıyla yapay zekâ uygulamalarının önünde oldukça uzun bir mesafe bulunduğunu söylemek yanlış olmayacaktır.
(1) Hukuk alanına ilişkin detaylı bir değerlendirme için bkz.
Marcus, Richard L. The Electronic Lawyer, Depaul Law Review,http://via.library.depaul.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1210&-context=law-review, erişim tarihi:10.08.2016