Eksi faizde sandığınızdan fazlası var
Sanırım vakit geldi. Aslında eksi faiz konusunun ECB'nin haziran toplantısı için olduğunu düşünüyorsunuz... Önce kısa vadeli bir analiz paylaşmak istiyorum. ECB’nin haziran toplantısında bir trilyon euroluk bir varlık alımı açıklamasını kesinlikle beklemiyorum. Politika faizinde ve deposit faizinde 10-15 baz puanlık indirimler gelecektir. Bu büyük ölçüde fiyatlanmış bir gelişme . Daha fazlası, yani 25 baz puan, gelirse daha sert bir fiyatlama görebiliriz. Ancak şimdilik piyasa eksi bir faiz görmeye kendisini alıştırdı. Varlık alımı ise en erken üçüncü çeyrekte gündeme gelecektir. Eksi faiz konusu ile biraz garip ama genelde kalıcı olmayacak bir adım olarak görülüyor. Ancak sağda solda (Birkaç ay önce Larry Summers’ın yaptığı konuşma gibi) "zerobound yani sıfır seviyesi" ciddi bir sorun bunu aşmamız gerek konuşmaları yapılıyor. Kah Harvard'dan kah Michigan Üniversitesinden şu “elektronik para konusunu tartışalım” çalışmaları çıkıyor. Her G-20 toplantısında vergi deliklerinin daha fazla kapatılması ajandanın başında yer tutuyor. Yılların gizli kasası İsviçre bankaları teker teker açılıyor, vergi cennetleri cehenneme dönüyor.
Evet, evet vakti geldi. Zero bound yani sıfır seviyesi MB'nin faizleri indirebileceği son seviye. Zira faiz eksiye indirdiği anda siz, şirketiniz ve banka saklama ve güvenlik masrafını hesaplayarak nakde geçmeyi tercih edecektir. Sizin 1000 dolarınız için de bankaların 100 milyar doları için de geçerli bu denklem. Bu nedenle ECB deposit faizlerini yüzde -0.15 veya yüzde -0.25 yapabilir ancak yüzde -1.0 yapamaz (şayet masraf yüzde1'den fazla değilse). Eksi faizlerin para piyasası ve emeklilik fonları açısından ciddi sorunlar yaratabileceği konusuna bu yazımda değinmek istemiyorum.
Madem sıfır faiz engeli var, bu durumda ne yapılmalı?
1- Nakit paradan vergi alınabilir. Büyük depresyonda uygulanan damga vergisi pratiği veya çekiliş yolu ile dönem dönem seri numarasına göre çeşitli paralar secilere "imha" edilebilir teorisi. Bu konuyu 2009’da GregMankiwteklif etti ve buna hazır değiliz tabii diye ekledi.
2- Elektronik paraya geçilebilir. Bu, bizde çok az tartışılan ama dışarıda belirttiğim gibi yoğun şekilde gündemde olan bir mesele. Faiz eksiye çekildiğinde fiziki olmadığı için paranızı çekip evde veya kurt köpekleri, alarm ve silahlı adamlarla korunan büyük bir kasada saklayamazsanız ne yaparsınız? Bu yarının konusu değil ancak dikkatli bakarsanız bir yerlerden duman çıktığını da göreceksiniz. Ateş ileride bir yerlerde yakılmaya başlandı.
Altın standardından kağıt paraya geçişin en önemli nedenlerinden birisi devletlere daha doğrusu hükümetlere hareket serbestliği vermekti. Şimdi ise kağıt para.
A-) takip edilemeyen işlemler B-)vergi kaçağı C-) sıfır faiz engeli olarak yine hükümetlerin hareket ve kontrol serbestliğini sınırlıyor. ECB konusu önemli ve hemen fiyatlanacak bir konu. Ancak asıl konu çok daha büyük ve herşeyi değiştirecek bir olgu. Bu nedenle çeşitli fiyatlamalar anlaşılmaz veya mantıksız gibi geliyor.