Ekonomiye güvende 2008’deki kriz günlerine döndük
Birinci ve acı olan gerçek şu... Türkiye İstatistik Kurumu ve Merkez Bankası’nın işbirliği ile yürütülen tüketici eğilim anketi sonuçlarından hesaplanan tüketici güven endeksi şimdiye kadar hiçbir ay iyimserlik eşiği olan 100’ü bulmadı. 2004 yılından başlatılan ankette son olarak ekim ayının verileri açıklandı, yani elimizde 178 ayın verileri var ve bu 178 ayın tümünde 100’ün altında kalan değerler gördük.
Hatırlatmakta yarar var; tüketici güven endeksi 0-200 arasında değer alıyor ve 100’ün altındaki değerler kötümserliğe, 100’ün üstündeki değerler iyimserliğe işaret ediyor.
Yani vatandaş yaklaşık on beş yıldır bir ay bile ekonomiye güven duyamadı, hep kötümser kaldı.
Tüketici güven endeksinde ekim ayının verileri dün açıklandı. İkinci acı gerçeği de ekim verileriyle yaşamış olduk. Tüketici güven endeksi ekim ayında 57.3’e indi. Bu, tüketici güven endeksinin 178 ay içinde almış olduğu en küçük üçüncü değer.
On yıl öncesi gibi...
2008-2009 yıllarında küresel bir kriz yaşandı, Türkiye de bundan etkilendi. Bu krizin etkisiyle 2008’in kasım ve aralık aylarında tüketici güven endeksi 55.7 ve 56.7 değerlerine indi.
Aradan on yıl geçti, 2018’e geldik, tüketici güven endeksinin ekim ayındaki düzeyi 57.3. Endeksin oluşturulmaya başlandığı 2004 yılı başından bu yana geçen 178 ayın en düşük üçüncü değeriyle karşı karşıyayız.
Hadi 2008’de küresel kriz vardı, ekonomimiz bu yüzden zora girmişti, tüketicinin güveni de bu yüzden düşmüştü.
Şimdi madem ekonomimiz iyi gidiyor, ortada gerçekte bir sorun yok, peki tüketici ekonomiye niye güven duymuyor?
Yoksa ekonomi gerçekten normal seyrinde gittiği, yalnızca ufak tefek sıkıntılar yaşandığı halde tüketici "Durumum iyi değil, ekonomiye güvenmiyorum” diyerek “nankörlük” mü ediyor?
Kasımda daha kötü olabilir
Döviz kurundaki artış hem ekonomideki sıkıntıları büyütüyor, hem de vatandaşın moralini bozan bir etki yaratıyor. Biliyoruz ki ekonomik veriler bağlamında vatandaşın en duyarlı olduğu gösterge döviz kuru.
Eylülde bir önceki aya göre 13.2 gerileyen tüketici güven endeksi, ekimde ise eylüle göre yüzde 3.4’lük bir düşüş gösterdi. Bunda dövizdeki hızlı artışın durması, hatta doların ekimde eylüle göre gerilemesi etkili oldu.
Ne var ki dövizde dün yeni bir tırmanış yaşandı. AKP ile MHP arasındaki ittifakın sona erdiğine ilişkin açıklamalarla döviz hızla yükseldi. Bu yükseliş devam eder ve kasım ayını kapsayacak biçimde kalıcı olursa biz tüketici güveninin kasımda ve hatta sonraki birkaç ayda ekimdekini aratacak şekilde daha da düşük gerçekleştiğini görebiliriz.
Boksör ve vatandaş
Hani ringde rakibinden sürekli yumruk yiyen, yüzü gözü kan içinde kalan boksör raunt arasında hocası “Çok iyi gidiyorsun, çok iyisin" diye moral vermek isteyince dayanamamış ve “Hocam çok iyi gidiyorsam beni kim dövüyor” demiş ya...
Vatandaşın durumu da işte dayak yiyen bu boksöre benziyor. Bir yandan “ekonomide sorun yok” türü mesajlar, bir yandan her geçen gün artan konkordato haberleri, ifl aslar, işsizlikte artış, fiyatların tırmanıp gitmesi...
Vatandaş da haklı olarak feryat ediyor, “Madem ekonomi iyi gidiyor, öyleyse bizi kim dövüyor” diye...