Ekonomisini nano teknoloji ile çeşitlendirmeyi hedefleyen Rusya’nın örne
Rus ekonomisi 2009 krizi sonrasında toparlanma sinyalleri göstermeye başlamış olsa da, orta ve uzun vadede önemli zorluklar devam ediyor. Devlet kontrolündeki sanayi, hammadde bağımlılığı ve zayıf kurumlar, Rusya'nın daha zengin gelişmiş ülkeleri yakalamasını zorlaştırıyor. Uzmanlara göre Rusya'nın Brejnev dönemindeki ekonomik durgunluğu tekrar yaşamaması için, telif haklarını koruması, daha güçlü bir rekabet ortamını desteklemesi ve yargı sisteminde reform gerçekleştirmesi gerekiyor. Fakat Rusya bu gelişmelerin yaşanması için lobi yapacak bir özel sektöre sahip değil. Bu noktada yapılacak en iyi şey devlet şirketlerinin özelleştirilmesi ve küçük şirketlerin büyümesini kolaylaştırmak olacak. Uzmanlar yeterince şeffaf olmayan bir ekonomik çevrede tüm bu değişimlerin çok kolay olmayacağını düşünüyorlar. Dolayısıyla kısa vadede Rusya'nın ekonomik performansının 20. Yüzyıldaki Latin Amerikalı emtia ithalatçılarına benzeyeceğini ifade ediyorlar: Yani, makro ekonomik istikrarsızlıklarla bölünen yavaş bir büyüme.
Fakat diğer yandan Rusya geleceğe yönelik çok farklı bir alanda önemli bir vizyona sahip: O da nano teknoloji.
2015'e kadar 29 milyar dolarlık nano sanayi hedefi
Anatoly Chubais, 1990'lı yıllarda Rusya'da yaşanan özelleştirme programının en önemli isimlerinden birisi. Chubais, bugün tamamen devlete ait olan nano teknoloji şirketi Rusnano'nun CEO'su. Chubais aynı zamanda Tony Blair, George Shultz ve Henry Kissenger ile JP Morgan Chase &Co.s Uluslararası Konseyi'nde de yer alıyor.
Rusnano'nun hedefi 2015 yılına kadar Rusya'da 29 milyon dolarlık bir nano endüstrisi kurmak. Chubais, inovasyon konusunda tüm ülkeleri izlediklerini, ve hiçbir ülkede nano sanayinin güçlü devlet desteği olmadan mümkün olmadığını gördüklerini söylüyor. "Silikon Vadisi'nin ABD Başkanı'nın isteği doğrultusunda kurulmadığını tabi ki biliyoruz, fakat özel sektöre, özellikle de inovasyon sektörüne verilen destek, ABD hükümet politikasının önemli bir parçasıdır. SBIR (Küçük Şirketler İnovasyon Araştırma) programına bir bakın. Bu program, yıllık değeri 2 milyar dolara ulaşan bir federal programdır" diyor Chubais.
İsrail parlak bir örnek
Rusya'nın inovasyona dayalı bir ekonomi yaratırken örnek aldığı ülke ise İsrail. "Son yirmi yıla bakacak olursak, İsrail gerçekten parlayan bir örnek" diyen Chubais, The Wall Street gazetesinde yer alan bir makalesinde neden İsrail'i örnek aldıklarını şöyle dile getiriyor: "İsrail bir tarım ülkesiydi, fakat bugün inovasyon konusunda dünya liderlerinden birisi. Finlandiya, Tayvan, Güney Kore, Singapur da diğer örnekler. Bu ülkelerin her birinden öğrenecek çok şeyimiz var. Bu ülkelerin hepsiniz ziyaret ettik ve onlarla yakın işbirliği içinde çalışmak istiyoruz."
Neden bir sonraki HP, Rusya'da doğmasın?
Chubais, özellikle HP gibi şirketler yaratmak istediklerini kaydediyor. Sibirya'nın Tomsk şehri başta olmak üzere, ülkenin başka bölgelerinde de bu tür şirketlerin mevcut olduğunu söyleyen Chubais, "Bugün yıllık geliri 100 milyon doların üzerinde olan şirket sayısı sadece 20, fakat bu şirketler hiçbir devlet desteği olmadan bu seviyeye geldiler. Eğer devlet desteği alsalar, kurumsal vergi sistemi onların lehine olsa, bu alanda yeni bir liderlik söz konusu olabilir. Sadece Bill Gates, Sergei Brin veya Mark Zuckerberg değil, fakat Rusya'daki teknoloji girişimciliğin yaratacağı yeni bir nesil yetişebilir" diyor.
Peki devlet müdahalesi neden bu kadar önemli? Chubais'nin bu soruya verdiği yanıt şu yönde: "Bu işin nereden başladığına yönelik bir soru. Yumurta mı tavuktan çıkar, tavuk mu yumurtadan? Sonuçta, inovasyonu kararname ile yaratamazsınız, fakat Rusya'da gerçek olan şu ki, kararname olmadan inovasyonu yaratamazsınız. Bu anlamda Rusya benzeri olmayan bir ülke. Güçlü bir devlet desteği olmadan, inovasyon konusunda başarılı olunabileceğine inanmıyorum. Bugün Rusya'da hala yeni iş kurmanın önünde önemli engeller olduğu da doğru. Şirketlerin yüzde 99.9'u devlet tarafından kuruluyor. Bu konuda engellerin kalkması adım adım olamaz. Tüm değişimin aynı anda yapılması gerekli."
Chubais'nin değindiği bir diğer konu ise, Rusların özel sektör ve girişimciliğe uygun olup olmadıkları. "Birine itaat etmek bizim güçlü olduğumuz bir konu değil aslında. Belki bunu Avrupa'da, Almanya'da veya Çin'de görebilirsiniz, ama Rusya'da değil" diyen Chubais, "Bunun tam tersine Rus insanı yaratıcıdır, yeni fikirler bulma yeteneğine sahiptir, en zor durumlarda en olmaz çözümlere ulaşır. Bu nedenden dolayı inovasyonun Rusların mantalitesine uymayacağını söyleyenlere katılmıyorum" yorumlarında bulunuyor.
Teknoloji, enerjinin yerini almaz
Rus ekonomisi enerji sektörü üzerine kurulu bir ekonomi. Dolayısıyla, emtia fiyatlarına büyük ölçüde bağımlı. Buna rağmen Chubais, ülke genelindeki bazı kişilerin enerjinin yerine, yüksek teknolojiyi koyma fikrine kesinlikle katılmıyor. Chubais'nin bu konudaki yorumları ise şu yönde: "Enerjinin yerine yüksek teknolojiyi koymak kesinlikle çok yanlış bir düşünce. Ekonomiyi yeniden tanımlamaya ihtiyacımız yok, sadece çeşitlendirmemiz gerekiyor. Enerji sektörünün en büyük tüketici olduğu çok sayıda proje sayabilirim."
Bu gelişmeler ışında, önümüzdeki günlerde Rusya'daki bir garajda, dünyanın sayılı teknoloji şirketlerinden biri doğarsa hiç şaşırmayalım.