Ekonomideki yavaşlama derinleşiyor

Banu Kıvcı Tokalı / FinansInvest

Küresel ekonomik ve finansal görünüme yönelik devam eden endişelerin iç ekonomik aktivite üzerindeki yavaşlatıcı etkisi bu ay daha da derinleşmiş görünüyor. Son günlerde açıklanan göstergelere tek tek bakacak olursak;

Reel kesim güven endeksi, kasım ayında 54.6'ya tarihsel en düşük seviyesine indi. Ekim ayına göre % 21'lik, geçen yılın kasım ayına göre ise % 46'lık ciddi düşüşlere işaret ediyor. Tüm alt gruplarda bekleyişler kötüleşiyor: Üretim, yatırım, siparişler, istihdam, genel gidişat, vb. Çarpıcı örnekler vermek gerekirse, gelecek üç ayda üretim hacminin azalacağını bekleyenler % 56, artacağını bekleyenler ise sadece % 11. Oysa, mart ayında sözkonusu oranlar sırasıyla % 11.2'ye karşılık % 51 idi. Benzer şekilde, istihdamın azalacağını söyleyenler % 52.7, artacağı yönünde görüş bildirenler ise sadece % 3.7 (Nisan ayında % 10.6'ya karşılık % 20.6 idi). Dış talepteki zayıflama dikkat çekici: Gelecek üç ayda ihracat siparişlerinin azalmasını bekleyenler % 48.8, artmasını bekleyenlerin (% 12.1) dört katından fazla. Şubatta ise tam tersi bir tablo geçerliydi: % 10.1 (azalış) ve % 48.3 (artış).

Dış Ticaret Müsteşarlığı'nın verilerine göre, ihracat 1-26 Kasım tarihleri arasında 7.4 milyar dolar ile geçen yılın aynı döneminin % 18 altında. Dolar cinsi ifade edilen ihracatımızdaki düşüşte Euro-dolar paritesinin aşağı yönde hareketinin de etkisi var. Geçen yılın bu döneminde 1.46'lar civarında seyreden parite şimdi 1.27'ler civarına işaret ediyor. Ancak, parite etkisine yönelik bir düzeltme yapıldığında da, hâlâ yıllık bazda % 5 civarında bir düşüş gözleniyor. Son döneme kadar yıllık bazda % 30-40'lar civarında yükselişler kaydedildiği düşünülecek olursa, dış talepteki yavaşlama ciddi boyutta.

Otomotiv ve hazır giyim dış talepteki düşüşten en derin etkilenen sektörler arasında. 1-26 Kasım tarihleri arasında, sırasıyla % 24 ve % 33'lük yıllık düşüşlere işaret ediyor.

Paranın dolaşım hızı, 1-26 Kasım tarihleri arasında ortalama olarak 2.6 seviyesini gösteriyor. Ekim ayında 3.1, mart ayında ise 3.8 düzeyinde idi.

Kredilerdeki daralma hem TL hem de döviz tarafında devam ediyor. BDDK'nın verilerine göre, 31- Ekim-24 Kasım tarihleri arasında TL cinsi krediler 4.1 milyar TL, döviz cinsi krediler de 2.85 milyar dolar azalmış. Ekim ayında da, sırasıyla 4 milyar TL ve 2.8 milyar dolar düşüş kaydedilmişti.

Şimdiye kadar açıklanan sözkonusu endikatörlerin de açıkça yansıttığı üzere, ekonomideki yavaşlama yılın son çeyreğinde hız kazanmış görünüyor. Yani, üçüncü çeyrekte muhtemel küçük bir "eksi" büyüme rakamından sonra, son çeyrekte daha güçlü bir "eksi" rakamı ile karşılaşmaya hazırlıklı olmak gerekiyor.