Ekonomideki kötüleşme beklenenden daha şiddetli
TÜİK 3. çeyrek büyümesi yüzde 1.56 olarak açıklandı. Ekonomi, tahminlerden daha hızlı yavaşlıyor. 3. çeyrek büyüme performansını ilk iki çeyrektekilerle karşılaştırdığımızda gidişin sert bir şekilde kötüleştiği görülüyor. Bu gidişle son çeyrek ve 2019 yılına küçülme damga vuracak.
* Dolar bazında yıllık toplam Gayri Safi Yurtiçi Hasıla (GSYİH) 2. çeyreğe göre 48.74 milyar dolar azalarak 832.88 milyar dolara geriledi. Kişi başına yıllık GSYİH da bizim hesaplamamıza göre geçen yılı göre 284 dolarlık kayıpla 10 bin 272 dolar düzeyine indi. Sayıları 4 milyonu aşan göçmenleri de hesaba katarsak kişi başına gelir 9 bin 700 dolar dolayına iniyor.
* Özel tüketim 3. çeyrekte sadece yüzde 1.11 büyümüş. Özellikle dayanıklı mallar tüketimindeki yüzde 23.88’lik sert küçülme, gelecek için ürkütücü bir alarm veriyor.
* Özel tüketim yerinde sayarken, kamu harcamaları yüzde 7.48 büyüyerek temposunu korumuş. Ancak kamu harcamalarının bu temposunu gelecekte sürdürme şansı yok. Bütçeni takatı kesilmiş durumda. Bakan Albayrak’ın söyledikleri gerçekten uygulanırsa, tam tersine burada da bir daralma yaşanacak.
* İhracat büyümeye katkı veren ayaklardan birisi. Ancak kurlardaki yüksek artış dikkate alınırsa ihracattaki yüzde 13.64’lük büyüme mütevazı kalıyor.
* İthalattaki düşüş yüzde 16.70 ile büyümeye pozitif katkı yapıyor gözüküyor. Ancak bu aslında ekonomideki durgunluğun bir yansıması.
* Çünkü ithalattaki düşüş, içeride üretim artışıyla birleşmiyor. Sanayi üretimi sadece yüzde 0.27 büyümüş. Bu durumda ithalattaki düşüş tamamen iç talepteki ve yatırımlardaki kötü gidişten kaynaklanıyor.
* Yatırımlar da 3. çeyrekte yüzde 3.82 daralmış. Makine teçhizat yatırımlarındaki düşüş yüzde 8.55’i buluyor.
* İnşaattaki yüzde 5.26’lık küçülme, sonraki çeyreklerde daha da şiddetlenmeye aday.
* Kamu ağırlıklı sektörler ile finans dışında etkili büyüme yok.
* Tarımda yüzde 0.97 büyüme gözüküyor, ancak bu da TÜİK’in kendi bitkisel üretim tahminleri ile çelişiyor. TÜİK tahıl ve tarla bitkileri üretiminde yüzde 4.2, sebze üretiminde yüzde 3 düşüş olduğu tahminini yapmıştı.
* Kredi daralması, konkordatolar, güven endekslerindeki düşüş ekonomi için en kötüsünün geride kalmadığını, tam tersine yeni başlamakta olduğunu gösteriyor.
