Ekonomide yeni dünya düzeni ABD ve diğerleri
Trump’ın 2025 gümrük tarifeleri kararının Türkiye ve dünya ekonomisine etkileri… ABD Başkanı Donald Trump’ın 2 Nisan 2025 tarihinde açıkladığı gümrük tarifeleri kararı, küresel ticaret düzeni açısından önemli sonuçlar doğuracak niteliktedir.
Bu karar kapsamında, Türkiye’ye uygulanan tarife oranlarının diğer ülkelerle kıyaslandığında daha düşük tutulması, Türkiye için göreli bir avantaj yaratmaktadır. Serbest ticaret, 1980’lerden bu yana Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ), serbest ticaret anlaşmaları ve bölgesel entegrasyonlar aracılığıyla dünya ekonomisinin büyümesini desteklemiştir. Ancak son yıllarda yükselen milliyetçi dalgalar ve iç piyasaları koruma yönlü eğilimler, bu yapının sorgulanmasına neden olmuştur. Donald Trump’ın ticaret politikaları bu dönüşümün en belirgin örneklerinden biridir
Küresel serbest ticaretin temel etkileri
Dünya ekonomisine katkıları
1980–2019 dönemi dünya ticaret hacmi: 2 trilyon $ 19 trilyon $ (GSYH’ye oranı %22 %60)
Küresel GSYH büyüme ortalaması (1980–2019): %3,5
Yoksulluk oranı düşüşü (1981–2020): %42 %8
Dünya Bankası’na göre: Serbest ticaret, her 1 puanlık artışta ortalama %0,5 GSYH artışı sağlamıştır.
Türkiye’ye etkileri
Gümrük Birliği (1996): Türkiye’nin AB ile ticaret hacmini 20 yılda 4 kat artırdı.
2001 sonrası ihracat artışı: 31 milyar $ 2023’te 254 milyar $
İhracatın GSYH’ye oranı: %18 (2001) %34 (2023)
Trump’ın korumacı politikaları: Kapsam ve hedefler
Politikaların temel unsurları
Gümrük tarifeleri artışı (Özellikle Çin, AB, Güneydoğu asya ülkeleri)
NAFTA’nın yeniden müzakeresi (USMCA)
Paris İklim Anlaşması’ndan çekilme
Amerikan firmalarının yurtiçine dönmesi için vergi teşvikleri
2025 gümrük tarifesi kararı (2 Nisan)
Çelik, alüminyum, elektronik, yarı iletkenler gibi sektörlere %10–%25 ek vergi.
Çin, Almanya, Güney Kore gibi ülkeler en yüksek tarifelerle karşılaştı.
ABD dışı üretilen tüm otomobiller’e %25 ek vergi.
Türkiye’ye göreli olarak düşük oranlar uygulandı.
Korumacılığın küresel ekonomiye etkileri
-OECD tahmini: Koruyucu politikalar 2025 itibariyle küresel büyümeyi %0,4 azaltabilir.
Yatırım ve istihdam
-Şirketler, tarifeler nedeniyle yatırım kararlarını erteliyor
-Gelişmekte olan ülkelerde doğrudan yabancı yatırımlar (FDI): 2021’den 2024’e %12 düşüş
Türkiye açısından karşılaştırma
Serbest ticaretin türkiye’ye katkıları
-İhracat odaklı sanayileşme: Tekstil, otomotiv, beyaz eşya sektörleri AB ve ABD pazarlarına entegre oldu.
-İhracatın kompozisyonu gelişti: Düşük teknolojiden orta-yüksek teknolojiye geçiş.
-İstihdam üzerinde etkisi: İhracata bağlı sektörlerde 2 milyonun üzerinde istihdam.
Düşük tarife uygulanması göreli avantaj yaratırken, genel ortamın korumacı olması nedeniyle büyüme sınırlanıyor.
Uzun vadeli senaryolar
Sert ticaret savaşı senaryosu
-Türkiye GSYH’sinde %0,4 düşüş (yaklaşık 4 milyar $ kayıp)
-İşsizlik oranında 0,3-0,5 puan artış (yaklaşık 100.000 kişi)
-Sanayi üretiminde %2-3 arasında daralma.
Alternatif pazar stratejisi senaryosu
-Türkiye’nin Afrika, Orta Asya ve Güneydoğu Asya pazarlarına yönelmesiyle ihracat kaybının %40’ı telafi edilebilir.
-Sanayi stratejisinde yerelleşme ve iç pazara yönelimle cari açık üzerindeki baskı azaltılabilir.
Genel değerlendirme
Trump’ın korumacı ticaret politikaları kısa vadede ABD üreticilerine destek olsa da, uzun vadede küresel ekonomide güven kaybı, yatırım ertelemesi ve büyüme hızının düşmesi gibi sonuçlar doğuracaktır. Türkiye açısından bu süreç:
-Dış ticaret açığı ve cari dengenin bozulması.
-Küresel belirsizlik nedeniyle döviz kurlarında dalgalanma.
-Sanayide ithalata dayalı üretimin kırılgan hale gelmesi. lı üretimin kırılgan hale gelmesi.
Politika önerileri
Pazar çeşitlendirme: Orta Doğu, Afrika'ya ihracat teşviki.
Yerli üretim teşvikleri: Özellikle çelik, makine, elektronik gibi alanlarda iç üretimi artırmaya yönelik destekler.
Ticaret diplomasisi: ABD ile sektör bazlı istisna pazarlıkları yapılması.
Kur riski yönetimi: İhracatçı firmalara kur korumalı finansman modelleri sunulması.
Doğrudan yatırım: Yüksek vergi oranı olan ülkeleri doğrudan yatırım amaçlı olarak Türkiye’ye gelişini teşvik etmek.
Trump’ın korumacı politikaları, kısa vadede bazı sektörleri koruyabilir ancak uzun vadede küresel ticaretin verimlilik avantajlarını sınırlayarak hem dünya ekonomisine hem de Türkiye gibi dışa açık ekonomilere zarar verme riskini taşımaktadır. Türkiye’ye düşük tarife uygulanması bazı sektörlerde rekabet avantajı yaratsa da, küresel belirsizlikler ve büyüme kayıpları dolaylı olarak Türkiye’nin ekonomik performansını da sınırlandırmaktadır.
Son söz: “Gücün haklı çıktığı yerde, adalet bekleme. Güç’e tapan insanların olduğu yerde huzur bekleme” Platon
