Ekonomide oyuncu yabancı, film yabancı, biz seyirciyiz
Bizim piyasalarda artık oyuncu yabancı, film yabancı olduğundan, piyasalar içerideki gelişmelerden değil, dışarıdaki değişimlerden etkileniyor.
Amerika'da Merkez Bankası Başkanı'nın yaptığı konuşma, işsizlik oranının veya enflasyonun beklenenden fazla çıkması, tüketicinin para harcama eğilimindeki değişim, günü gününe bizde döviz fiyatının değişmesine, faizin yükselmesine, borsanın çökmesine yol açıyor.
Bizim piyasalar "Türkçe dublajlı yabancı film"e benziyor. Biz filmi "Türkçe" olarak Türkiye'de seyrediyoruz ama, bu filmin konusu, yapımcıları, oyuncuları tümüyle yabancı.
Borsaya yabancılar hâkim. Banka ve sigorta sisteminde yabancılar hâkim. Kamu iktisadi teşebbüslerinin en önemlileri şimdilerde yabancıların. Özel sektörün önemli tesislerini yabancılar satın aldı. Bakkaliye kesimi yabancıların hâkimiyetinde. Hırdavatçılığı yabancılar yapıyor. Gayrimenkul işi yavaş yavaş yabancıların eline geçiyor. Tarım ve sanayi kesimlerinde üretim ucuz dövize dayalı ucuz ithalat nedeniyle yabancılara bağımlı hale gelmiş durumda. Yabancıların gönderdiği döviz sayesinde cari açık (döviz açığı) kapatılabiliyor.
Küreselleşme denilen yapıda, yabancılar kurumsallaşmış ve dünya üzerine riski yaymış durumda. Türkiye küresel bütünlüğün bir parçası. Ekonomik bakımdan belli bir büyüklüğü var. Türkiye ile ilgilenen, Türkiye'ye kaynak akıtan veya kaynak bağlayan yabancılar (başka ülkeleri nasıl özelliklerine göre değerlendiriyorsa) Türkiye'nin özelliklerini bir bütün olarak değerlendirerek belli bir riske giriyor.
Türkleri çok, hem de pek çok ilgilendiren, etkileyen günlük değişimler yabancıları ilgilendirmiyor. Onlar her ülkede halkı ilgilendiren günlük değişimlere göre değil, daha uzun vadeli bekleyişlere göre küresel risk dağılımını yapıyor.
Onların ve de onlara iş yapanlar ile onlarla iş yapanların kâbesi New York Borsası.
İşte bunun içindir ki, bizde de her gün "Amerika'dan gelen haberlere" göre piyasa oluşuyor.
Sabah güne "Amerika'daki göstergeleri izleyerek başlıyoruz", Amerika'daki işsizlik oranı, enflasyon, siparişler, konut talebi o günün döviz fiyatının, faizin, borsa endeksinin kaderini belirliyor.
Bizim işsizlik oranının, bizim enflasyonun artması, bizde konut piyasasının çökmesi ne dolar fiyatını etkiliyor, ne faiz oranlarını ve ne de borsayı.