Ekonomide 'med/cezir' dönemi

Med ve cezir, doğa bilimine göre bir doğa olayı.

Ay ve Güneş'in çekim kuvvetine bağlı olarak deniz veya okyanus kıyısındaki suların yükselmesi ve alçalması olayına gel-git yani med-cezir deniyor. Med/cezir, iç denizlerde ve göllerde oluşmuyor. Dünya'da her 12 saat 25 dakikada bir med-cezir oluşuyor, 6 saatte sular en yüksek noktaya varıyor ve 6 saat sonra da çekiliyor.

Ekonomi de doğa kanunları gibi kanunlara tabi. Hatta hukukun, anayasanın etiğin, ahlakın çok önünde kurallara tabi ekonomi bilimi.

Yani ekonomide de doğada olduğu gibi med/cezir yaşanır.

Ama bizdeki med/cezir biraz daha farklı; hem sık aralıklarla gel-git yaşanıyor, hem de dalga boyu yüksek gel-git yaşanıyor.

Ne demek istediğimizi açmaya çalışalım.

Son 2 haftanın gelişmelerine bir bakalım ve med/cezir ile benzerliklerini ortaya koymaya çalışalım.

- İşsizlik rakamları: 15 Ağustos 2019 tarihli TÜİK bültenine göre 2019 Mayıs ayında işsizlik bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 12.8’e yükselmiş. Yani işsizlik artmış. Fakat bazı dönemler itibariyle de işsizlik oranındaki azalma da med/cezir gibi algılanmış durumda.

- Sanayi üretim endeksi: 16 Ağustos 2019 tarihli TÜİK bülteniyle yayımlanmış. Buna göre; imalat sanayi sektör endeksi, 2019 Haziran ayında, geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 4.6 azalmış.
Oysa bu azalış 2019 Haziran ayında bir önceki aya göre yüzde 3.7 olmuş.

Demek ki sanayi üretim endeksinde bir med/cezir ya da gel-git yaşanmış. Yani kötü ve kötünün iyisi ortaya çıkmış.

- Ekonomik güven endeksi: 28 Ağustos 2019 tarihli TÜİK bülteniyle yayımlanmış. 2019 Temmuz ayındaki 80.7 olan endeks bir sonraki ay 87.1 olmuş. Ekonomiye güvende gidişat olumlu algılanmış.

Daha sonra yayımlanan tüketici güven endeksi 2019 Temmuz ayında 56.7 iken bir sonraki ay artarak 58.9 olmuş. Ancak 2018 yılının Ağustos ayı endeksinin 68.3 olduğu dikkate alınırsa bu yıl kötüye gidiş olmuş. Ama bu ay gidiş tersine dönmüş.

Eğer bu endekslere daha uzun süreli bakınca gidişatın olumsuz olduğu görülecek. Yine bir med/cezir ya da git-gel olayı yaşanmış olacak.

- 2019 yılı ikinci çeyrek büyüme rakamları önceki gün yani 2 Eylül pazartesi günü yayımlandı.
Türkiye ekonomisi, 2019 yılının ikinci çeyreğinde bir önceki yıla göre yüzde 1.5 küçülmüş. Bu küçülme 2019 yılının ilk çeyreğinde de 2018 yılının son çeyreğinde de yüzde 2-3 arasında devam etmiş.

Demek ki önceki çeyreklere göre son çeyrekte bu küçülmenin düşmeyi iyiyi gösteriyor ve böylece bir med/cezir olayı daha yaşanmış oluyor.

Yine 2019 yılının ikinci çeyreğinde ihracatın yüzde 8.1 artması ve ithalatın ise yüzde 16.9 azalması olumlu bir gelişme olarak lanse ediliyor ve med/cezir gibi yorumlanıyor.

- Enflasyon rakamları: Dün itibariyle TÜİK tarafından yayımlanan TÜFE tüketici fiyatları endeksi Temmuz ayına göre Ağustos ayında yüzde 0.86 artmış. TÜFE, 2019 yılının 8 ayında yüzde 7.35 ve geçen yılın aynı ayına göre de yüzde 15.01 olmuş.

Tabi daha önceki aylarda enflasyon oranının daha yüksek olması nedeniyle bu artış da med/cezir gibi görülüyor.

Düşünebiliyor musunuz, son 15 günde 5 önemli ekonomik göstergede yaşananlar bile bir med/cezir olgusunu ortaya koyuyor. Öncekine veya öncekilere göre daha olumlu ortaya çıkan rakamlar en yetkili ağızlar tarafından bayram havası gibi tweetlere konu oluyor.

O zaman kim nereden bakarsa ve hangi zaman dilimi itibariyle bakarsa değişen sonuçlar veya algılar ortaya çıkıyor. Ekonomik gidişat, körün fili tarifine benziyor.

Böyle bir ekonomi yönetimi ve gidişatı hiç ama hiç sağlıklı değil. Boşuna ve kısa vadeli sevinçler yerine, herkesin kemer sıkacağı ve kimilerinin daha fazla bedel ödeyeceği ekonomik programlar şart.

İnşallah yanılırız diyelim!...