Ekonomide fren eğilimi

İmalat sanayiinde mevsimsel etkilerden arındırılmış kapasite kullanım oranı, mayısta 0,4 puan düşerek yüzde 76,6’ya indi.

Sıkı para esaslı ekonomik programın uygulama dönemi bir yıla yaklaşırken, imalat sanayii (reel sektör) başta olmak üzere genel ekonomide yavaşlama belirtileri güçleniyor. Mayıs ayında imalat sanayiinde kapasite kullanım oranı ve reel kesim güven endeksi düşüş kaydetti, temel göstergelere ilişkin kısa vadeli bekleyişlerde kötümserlik dozu nisana göre biraz daha arttı. Güven endeksleri hizmetler sektöründe önceki aya göre değişmezken, ticaret ve inşaat sektörlerinde düşüş gösterdi.

İmalatta kapasite kullanımı yüzde 76,6

Merkez Bankası, her ay imalat sanayi işyerlerinde gerçekleştirdiği İktisadi Yönelim Anketi’nin mayıs ayı sonuçlarını yayımladı.

Mayısta 1.777 işyerinde yapılan anketin sonuçlara göre imalat sanayi genelinde mevsimsel etkilerden arındırılmış kapasite kullanım oranı, önceki aya göre 0,4 puan düşerek yüzde 76,6’ya indi. Mevsimsel etkilerden arındırılmamış kapasite kullanım oranı ise önceki aya göre 0,4 puan azalarak yüzde 76,3 oldu. Kapasite kullanımı önceki aya göre tüketim mallarında 0,6 puan artarak yüzde 73,6’ya yükseldi.

Bu kapsamda dayanıklı tüketim mallarında 0,8 puan düşüşle yüzde 74,3 olan kapasite kullanımı, dayanıksız tüketimde 1,1 puan artışla yüzde 73,5’e yükseldi. Kapasite kullanımı ara mallarında 0,9 puanlık düşüşle yüzde 76,1, yatırım mallarında ise 0,7 puan yükselişle yüzde 76,6 oldu.

Reel kesimin güveninde düşüş

Mayıs ayında alt sektörler içinde en yüksek kapasite kullanım oranları yüzde 83,5’le kâğıt, yüzde 83,2 ile ağaç ve yüzde 80,9’la diğer ulaşım araçlarında gerçekleşti; bu ay en düşük kapasite ile çalışan alt sektör ise yüzde 64,8’le deri oldu. Önceki aya göre en sert düşüşler 2,9 puanla makine ve ekipmanların kurulumu ve onarımı, 2,1 puanla kâğıt ve 2 puanla temel eczacılıkta yaşandı.

Kapasite kullanımında aylık bazda en yüksek artışlar ise 4,4 puanla içecek, 3,1 puanla diğer ulaşım araçları ve 2,8 puanla giyim alt sektöründe kaydedildi. Reel Kesim Güven Endeksi, mayısta önceki aya göre 0,7 puan düşerek 105,4, mevsimsellikten arındırılmış endeks de 1,1 puan azalarak 102,4 düzeyine geriledi.

Geçen yıl genel seçimlerin yapıldığı mayıs ayında 105,1 düzeyinde bulunan mevsimsellikten arındırılmış Reel Kesim Güven Endeksi, haziranda 105,7’ye çıktıktan sonra sürekli gerileyerek bu yıl şubatta 102’ye kadar düşmüş, yerel seçimlerin yapıldığı martta ise pozitif beklentilerde artışın etkisiyle 103,5’e yükselmiş, nisanda da aynı düzeyde kalmıştı.

İmalatta son üç ay

 İktisadi Yönetim Anketi’ne göre imalat sanayii işyerleri içinde son üç ayda üretim hacmini artıranların oranı yüzde 20,9’da kaldı. Yüzde 63,3’le büyük kesim üretim düzeyini aynı tutarken, yüzde 15,8’lik bir kesim ise üretimi kısma yoluna gitti. İşyerlerinin yüzde 16,1’lik bir bölümü son üç ayda iç piyasadan aldığı sipariş miktarının arttığını bildirirken, yüzde 18,5’in de düşüş tespit edildi.

Son üç ayda ihracat siparişleri artan işyerlerinin payı yüzde 17,9, azalanların yüzde 17,1 oldu. Yüzde 17,1’lik bir kesim, şu anda kayıtlı siparişlerinin miktarının “normalin altında” olduğunu bildirdi. İşyerlerinin yüzde 66,7 ile ezici kesimi son üç ayda ortalama birim maliyetlerinin yükseldiğini kaydetti.

İhracatta beklentiler negatife dönüyor

 Bulunduğu sanayi dalındaki genel gidişat konusunda bir ay öncesine kıyasla daha iyimser olanların oranı mayısta yüzde 9,2’de kaldı. Yüzde 76,6 oranı ile dört sanayiciden üçü, önceki aya kıyasla gidişatın aynı, yüzde 14,2’lik bir kesimin ise daha kötü olduğu görüşünde.

Mayıs ayında sanayicilerin son üç aya ilişkin değerlendirmeleri sektörde vasat bir performansa işaret ederken, talep ve piyasa koşullarında gelecek üç aya ilişkin beklentilerde de iyimserliğin düşük olduğu görüldü. Gelecek üç ayda toplam siparişlerde artış bekleyen işyerlerinin nisan anketinde yüzde 37,7 olan oranı, mayısta yüzde 33,2’ye düşerken, düşüş bekleyenlerin oranı biraz daha artarak yüzde 11’den yüzde 12’ye yükseldi.

İç piyasadan sipariş artışında beklenti yükselirken, ihracat siparişlerinde ise tersine bir durum göze çarptı. İç piyasa siparişlerinde artış bekleyen sanayi işyerlerinin oranı önceki aya göre 0,3 puan artarak yüzde 32,2, düşüş bekleyenler 0,5 puan artarak yüzde 11,5 oldu. İhracat siparişlerinde artış bekleyenler bir ayda 2,7 puan düşerek yüzde 31,5’ten yüzde 28,8’e geriledi, düşüş bekleyenlerin oranı ise yüzde 9,8’den yüzde 11,1’e çıktı.

Maliyetlerde artış kaygısı azalıyor

Sanayicilerin yüzde 56,5’le le ezici çoğunluğu gelecek üç aydaki üretim süreçlerinde ortalama birim maliyetlerinde artış bekliyor. Ancak birim maliyetlerde yükseliş bekleyenlerin oranının nisana göre 7,2 puan düştüğü dikkati çekti. Gelecek üç ayda birim maliyetlerin değişmeyeceği görüşündeki işyerlerinin nisanda yüzde 35,2 olan oranı da mayısta yüzde 41,3’e yükseldi. Mayıs ayında yüzde 2,2’lik bir kesim ise gelecek üç ayda birim maliyetlerde düşüş beklentisini dile getirdi.

Üretimi artırma azmi zayıf

 Maliyete etki eden unsurların başında gelen kısa vadeli TL kredi faizlerinde gelecek üç ayda artış bekleyen işyerlerinin nisanda yüzde 40,9 olan oranı mayısta yüzde 26,5’e düştü. Faizlerin aynı kalacağı beklentisi mayısta yüzde 70,5’e yükseldi. Yüzde 3’lük bir kesimin ise faizlerde düşüş beklediği görüldü.

Toplam siparişler ve maliyetlerdeki beklentilerine paralel olarak sanayicilerin üretim artışı eğilimi de ihtiyatlı bir seyir izliyor. Gelecek üç ayda üretim artışı planlayan işyerlerinin önceki ankette yüzde 30,4 olan oranı son ankette biraz yükselerek yüzde 31,8’e çıktı.

Yüzde 57,9’la ana kesimin mevcut üretim düzeyini koruma eğiliminde olurken, üretimi kısma eğilimindekilerin oranı yüzde 6,7’den yüzde 10,3’e yükseldi. Maliyetler, faiz, talep gibi faktörlerde beklenen gelişmeler, sanayicilerde gelecek döneme ilişkin zam eğilimini baskılıyor. Gelecek üç ayda satış fiyatlarını artıracağını bildiren işyerlerinin nisanda yüzde 46,7 olan oranı mayısta yüzde 42,7’ye geriledi.

Gelecek üç ayda istihdamını artırmayı öngören işyerlerinin oranı ise küçük bir artışla yüzde 15,6’dan yüzde 16,8’e çıktı. Gelecek bir yılda önceki bir yıla göre daha fazla yatırım yapmaya hazırlanan sanayicilerin oranı da mayısta yüzde 27,2’ye geriledi. Söz konusu oran bu yıl nisan da yüzde 30’la son 12 ayın en yüksek düzeyini görmüştü. Sanayicilerin gelecek on iki ayda üretici fiyatları bazında (ÜFE) yıllık enflasyon beklentisi de nisan ayındaki yüzde 55,5 düzeyinden mayısta yüzde 54,6’ya indi.

Genel güvende gerileme

Öte yandan, imalat sanayi dışındaki diğer temel sektörlerdeki güven düzeyinde de mayısta negatif bir trend görüldü. Bu da uygulanan sıkı para temelli ekonomik programın genel fren etkisi yanında, piyasaların enflasyonda düşüş ve makro dengelerde hızlı bir iyileşme beklentisini satın alma yerine ihtiyatlı olmayı tercih ettiğine işaret ediyor.

Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) açıkladığı mevsim etkilerinden arındırılmış endekslere göre mayıs ayında güven hizmetler sektöründe 117,1’le aynı kalırken, perakende ticaret sektöründe yüzde 3,3 düşüşle 111,7’ye, inşaat sektöründe de yüzde 0,3 düşüşle 88,3’e geriledi. Hizmetlerde alt endekslere göre son üç aydaki iş durumu önceki aya göre yüzde 0,9, bu dönemde hizmetlere olan talep de yüzde 0,6 düşerken, gelecek üç aydaki talep beklentisinde ölçülen yüzde 1,6’lık artış, genel endeksi nisandaki düzeyinde tuttu.

Perakende ticaret sektöründe ise son üç aydaki iş hacminin (satışlar) yüzde 7,8 gerilediği dikkati çekti. Mevcut mal stok seviyesi yüzde 2,9 artarken, gelecek üç ayda satış beklentisi önceki aya göre yüzde 2,9 geriledi. İnşaat sektöründe alınan kayıtlı siparişlerin miktarında önceki aya göre yüzde 0,4 artış, gelecek üç ayda toplam çalışan sayısı beklentisinde ise yüzde 1 düşüş yaşandı.