“Ekonomi iyiye gidecek, ama tasarruf edemeyeceğim”

TÜİK ve Merkez Bankası her ay ortaklaşa tüketici eğilim anketi gerçekleştiriyor. Anketle tüketicilerin kişisel mali durumlarına ve genel ekonomiye ilişkin mevcut dönem değerlendirmeleri ve gelecek dönem beklentileri ölçülüyor, ayrıca yakın gelecekte yapılması planlanan harcamalarına ve tasarruflarına ilişkin eğilimleri saptanıyor.

Anket sonuçlarından tüketici güven endeksi oluşturuluyor. Tüketici güven endeksi 0-200 aralığında bir değer alabiliyor. Güven endeksinin 100’den büyük olması tüketici güveninde iyimser durumu, 100’den küçük olması ise kötümser durumu gösteriyor.

İşte tüketici güven endeksi aylardır 70-80 aralığına çakılıp kalmış durumda. Yani tüketici, güven anlamında nötr durumu ifade eden 100’ün çok uzağında ve bu sınıra yaklaşmak öyle kolay kolay mümkün olacak gibi görünmüyor.

Yeni seri tüketici güven endeksi geçen yılın ocak ayından bu yana hesaplanıyor. Endeksin son durumu da temmuz ayına ilişkin olarak dün açıklandı. Yani elimizde 19 ayın güven endeksi var. Bu 19 ay içinde yalnızca bir ay, endeks 70’in altına inmiş. Tüketici güven endeksi geçen yılın ekim ayında 69.34 olmuş, diğer 18 ayda ise hep 70’li düzeylerde oluşmuş.

Ancak, 70 ile 80 arasında gidip gelen endeks, aydan aya büyük zikzaklar da çizmiş. Örneğin geçen yılın nisanında yüzde 4.5 gerileme olmuş, izleyen ay yüzde 3.1 artış görülmüş. Yine geçen yılın ağustos, eylül ve ekiminde belirgin düşüşler ortaya çıkmış, bir sonraki ay bu kez yüzde 4.7 artış yaşanmış.

Tasarruf etme ihtimali çok düşük

Tüketici güven endeksi dört soruya verilen yanıtların ortalamasıyla oluşturuluyor. Her soruda gelecek 12 aylık dönem sorgulanıyor. Ankete katılanlara bu çerçevede “maddi durum beklentisi, ekonomik durum beklentisi, işsiz sayısı beklentisi ve tasarruf etme ihtimali” soruluyor.

Her ne kadar endeks 70 ile 80 aralığına takılıp kalmışsa da, bu duruma endeksi oluşturan dört sorudan biri olan tasarruf etme ihtimalinin çok düşük seyrediyor olması yol açıyor.

Ankete katılanlar, tasarruf etme ihtimallerinin çok düşük olduğunu bildiriyorlar. Öyle ki, gerek tüketici güven endeksi, gerek endeksi oluşturan diğer üç soru gibi 0 ile 200 arasında bir değer alabilecek olan tasarruf etme ihtimaline ilişkin endeks, 2012 başından bu yana geçen 19 ayda 30’u bir kere bile aşabilmiş değil. Söz konusu endeks, 20’lerde salınıyor. 19 ayın ortalaması da zaten yalnızca 24. Ancak şu gerçeği de görmek gerekiyor; tasarruf etme ihtimaline ilişkin endeks son üç aydır düzenli bir artış içinde ve temmuz ayında gelinen 28.75, 2012’nin ocak ayındaki 29.94’ten sonraki en yüksek ikinci düzeye işaret ediyor.

Biraz çelişki de yok değil

Son üç aydır bir artış varsa da, yine de gelecek 12 ayda tasarruf etme ihtimali olduğunu söyleyenlerin oranı çok düşük. Buna karşılık, maddi durum beklentisi, hele hele ekonomik durum beklentisine ilişkin endeksler tasarrufla ilgili görüşle biraz çelişecek ölçüde yüksek sayılabilecek düzeyde seyrediyor.

Ekonomik durum beklentisine ilişkin endeks son dört aydır 100’ün üstünde. Yani ankete katılanlar gelecek 12 aylık dönemdeki ekonomik durum beklentisi konusunda iyimser olduklarını ortaya koymuş oluyorlar. Ekonomik durum beklentisine ilişkin 19 ayın ortalaması da 98.4’ü bulmuş durumda.

Benzer bir eğilim maddi durum beklentisine ilişkin endekste de kendini gösteriyor. Bu endekste 19 ayın ortalaması 90.3 düzeyinde bulunuyor.

Dolayısıyla özellikle ekonomik durum beklentisindeki iyileşme, tasarruf etme ihtimaline pek de yansımış görünmüyor. Kabul, tasarruf etme ihtimali son üç aydır yükseliyor ve temmuzda şimdiye kadarki ikinci en yüksek düzeye gelinmiş durumda, ancak yine de iyimserlik sınırı olan 100’ün çok çok uzağında seyrediyor.

Bir yanda genel ekonomik durum iyileşecek diyenler, bir yanda büyük ölçüde buna bağlı olmak üzere hanenin ekonomik durumu iyileşecek diyenler; ama öbür yanda bunu diyenlerin tasarruf etme ihtimallerinin hala çok düşük olduğunu dile getirmesi…

Bu olsa olsa, ankete katılanların “Ülke ekonomisi de iyiye gidecek, hanemin maddi durumu da, ama bu olumlu gelişmeler tasarruf etmemi sağlayacak boyutta olmayacak” dediklerini gösterir.