Ekim sonu bütçe sonuçlarını nasıl okumalıyız?...

Bugünlerde Yüce Meclis’te 2018 yılına ilişkin bütçe görüşmeleri devam ediyor. Bir yandan da 2017 yılı bütçe sonuçları ortaya çıkıyor. Aşağıdaki özet tablo 2017 yılı Ekim ayına ve Ocak-Ekim 2017 dönemine ait bütçe sonuçlarını gösteriyor.

Tabloya göre 2017 sonu itibariyle yaklaşık 47 milyar lira bütçe açığı öngörülmekle beraber; fiili bütçe açığının 62 milyar lira olması bekleniyor. Adeta bütçeye nazar değiyor; AK Parti hükümetlerinin mali disiplin adına ortaya koyduğu yüz akı bütçe uygulamalarında sıkıntılar ve bozulmalar ortaya çıkmaya başlıyor. Bu bozulmanın 2018 yılı bütçesine yansıdığı anlaşılıyor.
Şimdi dilerseniz bu bozulmayı yaratan veya ortaya çıkaran gelir ve gider bütçesi kalemlerine bir göz atalım. Konuyu rakamlarla ele almak gerektiği için kusura bakmayalım. Her şeyden ocak-ekim dönemi 10 aylık bütçe sonuçlarına göre 544 milyar lira bütçe gideri gerçekleşmiş; buna karşın bütçe gelirleri 509 milyar lirada kalmış. Bir başka anlatımla bütçe giderleri geçen yıla göre yüzde 18.4 artarken, bütçe gelirlerindeki artış yüzde 13.8 olmuş. Dolayısıyla ekim sonu itibariyle bütçe açığı 35 milyar lira olarak gerçekleşmiş.

Bütçe gider kalemlerinin seyri…

- Bütçe giderleri içerisinde personel giderlerinde toplamda artış makul ve yüzde 8.6 düzeyinde. Ancak 6.3 milyar liraya ulaşan sözleşmeli personel alımlarına ilişkin giderler yüzde 56 artış göstermiş.

- Terörle mücadele ve iç ve dış güvenlik operasyonları nedeniyle MSB bütçesi yüzde 40.6 ve Jandarma Genel Komutanlığı bütçesi de yüzde 23.9 artmış.

- Sağlık, emeklilik ve sosyal yardım giderleri içerisinde faturalı ödeme niteliğindeki ilaç giderleri 8 milyar liraya ulaşmış ve yüzde 87 artış göstermiş. Hastalıklı bir toplum veya ilaç bağımlısı bir yapı!...

- Sosyal güvenlik primi işveren payındaki 5 puanlık indirimin 10 ayda bütçeye yükü 23.4 milyar lira olmuş ve yüzde 53.4 artış sergilemiş.

- Son zamanlarda liderler düzeyinde polemik konusu olan sosyal güvenlik açıkları veya açık finansmanı için 24.6 milyar lira harcama yapılmış ve geçen yıla göre yüzde 40.7 artış sergilemiş. Yani sosyal güvenlik sistemi kendi kendini toparlayamıyor, devlet katkısı devam ediyor.

- İhracatçıya bu dönemde sağlanan ve DFİF üzerinden yapılan destek yaklaşık 1.5 milyar lirada kalmış. İhracat artışı bekliyorsak bu tutarların çok yetersiz olduğu ortada. 150 milyar dolar ihracat tutarı içerisinde sadece 1.5 milyar lira. Dikkat edelim birisi dolar, birisi Türk Lirası.

- Açıkçası tarımsal destekleme ödemeleri yüzde 5.5 artışla adeta yerinde saymış olmasına rağmen hayvancılık desteklerindeki yüzde 27.7’ye ulaşan artış nedeniyle 10.5 milyar liraya yükselmiş.

- Aynı şekilde KOBİ’ler için öngörülen KOSGEB desteği de yetersiz kalmış ve 1 milyar lira olmuş. Geçen yıla göre artış oranı yüksek ama, tutar çok düşük.

- Bütçeye ciddi yüklerden birisinin de mahalli idareler olduğunu biliyoruz. Şöyle ki mahalli idareler merkezi yönetimden ciddi pay almaya devam etmiş ve 10 ayda 48.7 milyar liraya yükselmiş. Bu bedeller; il özel idarelerine, büyükşehir belediyelerine, büyükşehir ilçe belediyelerine ve diğer belediyelere gitmiş.

- Yatırım kalemini oluşturan sermaye giderleri de yüzde 29.3 artışla 44.4 milyar lira olmuş. Ki, bu kalemler içerisinde ulaştırmanın aslan payını unutmayalım.

- Bu arada faiz giderleri de baş kaldırmaya başlamış ve yüzde 12.4 artışla 50 milyar lira olmuş.
Bütçe gelir kalemlerinin durumu…

- Daha önce de belirttiğimiz gibi bütçe gelirlerinin artış seyri giderlerin artışını yakalayamamış. Vergi gelirlerinde yüzde 18 artış olmuş ve 431 milyar liraya ulaşmış.

- İç pazardaki daralmaya bağlı olarak dahilde alınan KDV hasılatının düştüğü ve sadece yüzde 7.4 artış sergileyerek 46 milyar lirada kaldığı görülmüş.

- Buna karşın ithalattaki artış eğilimi nedeniyle ithalde alınan KDV hasılatı yüzde 30 artışla 78 milyar liraya yükselmiş.

- ÖTV gibi vergilerde de yüzde 15.5 artış olmuş ama bu kalemler içerisinde özellikle alkol üzerinden alınan ÖTV yüzde 24.7 ve motorlu araçlar üzerinden alınan ÖTV ise yüzde 19.8 oranında artış sergilemiş.

- Bu arada bankacılık işlemlerinin genel artış seyri nedeniyle BSMV de yüzde 18.8 artışla 11 milyar liraya ulaşmış.

- Vergi sistemi için söylenecek çok şey var ama…

Bütçedeki bu bozulma ister istemez 2018 bütçesini de (seçim yılının öncesinde) hizmet bütçesi olmaktan çıkarmış durumda. Açıkçası hükümetin işi zor!...