Düzen değişiyor, şirketler dikkat!

Dünyada eski siyasi ve ekonomik düzen sarsılıyor. Bunun ne kadar farkındayız bilmiyorum, ama yapay zeka devrimi ile birleştiğinde, bu değişimin 150-200 yılda bir olan ana dalga değişimlerden olduğunu söyleyebiliriz. Uluslararası siyasi sistemde değişim öyle büyük ki, 1. ve 2. Dünya savaşlarından bu yana oluşmuş tüm dengeler bozuluyor. Bu kısa dönemli veya geçici bir dalga değil, ana sistem bütünüyle değişiyor.

Sistemin kurucusu, sistemden çıkıyor!

ABD, dünya genelinde Rusya- Çin ittifakının yükselişinin, dengeleri sonuna kadar değiştireceğini görüyor. ABD, müttefik Doğu Asya ülkelerinin tamamını arkasına alsa da Çin’in siyasi, ekonomik ve askeri büyümesini durdurması mümkün değil. Bunun bilincinde olarak, Trump bir mega stratejiyi devreye aldı. Bu mega strateji üç bacaklı.

Birinci bacağı Amerika’yı yeniden güçlendirmek. Üretimi içeri çekmek, sınırları yasa dışı göçmenlere kapatmak, artan vergiler ile dış ticaret açığını kapatmak, Federal Hükümette verimliliği sağlamak, borç yükünü azaltmak, gereksiz dış yardım ve savunma harcamalarından keserek içeride altyapı yatırımlarına hız vermek. İkinci bacak, Çin’i durdurmak.

Bunun için Rusya’yı en kötü tarafsız hale getirmek istiyor. Bu nedenle AB’ne sırtını dönerek, Rusya ile yakınlaşıyor. Rusya’sız bir Çin, ABD için daha kolay bir lokma olabilir. Üçüncü bacak, ABD’nin jeopolitik güvenliğini ve sınırlarını yeniden tesis etmek. Kanada, Grönland, Panama açılımları bunun göstergesi.

Bu değişim beraberinde ne tür riskler getiriyor?

- Ortaya çıkan siyasi gerilim, gümrük vergileri ve ticaret savaşları dünya barışını tehdit ediyor. Piyasalarda ve küresel iş ortamında bozulmaya, endişe ve korkulara yol açıyor.

- Bu durum, risk iştahını olumsuz etkiliyor. Yatırımcılar ve iş insanları böyle bir iklimde daha savunmacı bir duruş sergileyebilir. Bu halde, toplam çıktının azalacağını, toplam arzın sınırlanacağını öngörmek mümkün. Yatırımların durması, işsizliğin de artması, insanların fakirleşmesi anlamına gelir.

- Talep de elbette bir süre sonra düşecek ve dengeye gelecektir, ancak bu dengeye gelene kadar bir süre talep yönlü enflasyon devam edecektir. Arz yönlü enflasyon daha uzun süre devam edebilir. Hatta deflasyon beklenebilir.

- Tedarik zincirleri ve maliyetler son derece olumsuz etkilenecektir. Maliyetin yükseldiği ve üretimin pahalılaştığını düşünürsek, ucuza ticaret zorlaşacaktır.

- Çin ve Hindistan'ın ürün ve hizmet sektöründe kapasite fazlaları, gelişmekte olan ülkelere bir istila sonucunu doğuracaktır. Zaten Trump'ın hamleleri ana planda, AB ve Çin'i güçsüzleştirmeye yönelik adımlar olduğundan, bu ülkelerdeki atıl kapasite, dünyaya yönelecek, ve pek çok gelişmekte olan ülkede firmaları bu haksız rekabetle yüz yüze bırakacaktır.

- Dünya sağduyulu hareket etmez ve ticaret savaşları başlarsa, bunun askeri savaşların öncülü olacağını söyleyebiliriz.

Türkiye olarak bundan etkilenmemek mümkün değil elbette. Bu nedenle, ülke ve sektörel stratejiler açısından tabloyu doğru yorumlamalıyız. Bu riskler, yapay zeka devrimi ile birleştiğinde, bu değişimin gelecek 50-100 seneye yön vereceğini söyleyebiliriz.

Türkiye için öneriler:

- İç pazar ve komşu pazarlar hiç olmadığı kadar önem kazanıyor. Komşular ile iyi ilişkiler, ülkeler ile birebir iyi ilişkiler önem kazanıyor.

- Türkiye artık ya AB ya da ABD ile stratejik çıkarları doğrultusunda yakınlaşmalı. Tarafsız kalmak elbette en iyisi ancak, bertaraf olma riskini artırıyor. Bu dönem öyle bir dönem değil maalesef. Çin veya Rusya ise ülkemiz için doğru partnerler değil.

- Yatırım yapmayı planlayanlar, fizibiliteleri çok doğru yapmalı. Ülke içinde ölçeğe gitmek zorunlu gözüküyor. Herkes yatırımı keserken doğru yatırımları yapanlar, bu dönemde avantaj sağlar. Tabi, yumurtaları aynı sepete koymamak önemli. ABD'ye yatırım alternatifi ciddi olarak düşünülmeli.

- Şirketlerin bu konuları konuşabilecek yönetim kurulları yok. Yönetim kurullarının acilen bu konuları konuşabilecek, bağımsız ve yetkin üyeler ile güçlendirilmesi gerekiyor.

- Şirketiniz için acilen uzun ve orta vadeli stratejiler geliştirmenizi tavsiye ederim. Türkiye’nin AB ve ABD ilişkilerine dair senaryolar dahilinde, sizin de alternatif senaryolarınız olmalı. Bunları hızlıca devreye alabilir halde olmalısınız. Yatırımlar buna göre şekillenmeli.

- İnovasyon hiçbir zaman önemli olmadığı kadar önemli hale geliyor. Buraya odaklanmalısınız. Hem kendi işinizi farklılaştırmak, hem komşu sektörlerdeki fırsat alanlarını (mavi okyanus) yakalamak, hem de bambaşka fikirleri hayata geçirmek için inovatif düşünce şirketinize hakim olmalı. Bunun için kurum içinde dünyadaki bu değişimi, inovasyon gereksinimini herkese anlatmanız, buna uygun kültür ve yapılar oluşturmanız gerek. Ben şirketimi beş on sene daha eskisi gibi yönetir, para kazanırım diyorsanız, iki kez düşünün! Oyunun kuralları değişiyor.