Duygusal trend ne yönde ilerliyor?

Alper KOÇ / Yatırım Finansman Portfoy Yönetimi Müdür Yardımcısı

"Sosyal, ekonomik, toplumsal gelişmeler, kitlesel duygularda yaşanan negatif ya da pozitif trendlerin sonucunda ortaya çıkarırken, bu trendlerin oluşturduğu coşkunluk, aşırı iyimserlik, kendine aşırı güven gibi mania hali ya da tam tersi, kitlesel endişe, kötümserlik, güvensizlik gibi depresif duygusal ruh hali, ister istemez kitlelerin finansal davranışlarını da etkiler ve bunun sonucunda finans piyasaları da bir aşırılıktan diğerine doğru sürüklenir. Peki bugün geldiğimiz noktada, küresel duygusal trend ne yönde ilerliyor?

2. Dünya Savaşı'ndan sonra dünya ölçeğinde yaklaşık 50 yıl süren son pozitif duygusal trend sonlarına yaklaşırken, insanlık aşırı iyimser  psikoloji içerisinde hızlı globalleşme sonrası güzel gelecek umutlarıyla yeni yüzyıla girdi. Fakat çok kısa bir süre sonra 11 Eylül 2001 olayıyla sarsıldı. Bu tarihten sonra  gelişmiş Batı dünyasıyla Ortadoğu coğrafyası arasındaki uçurumlar gittikçe büyürken, yaşanan işgaller, bölgesel çatışmalar, korku ve endişenin toplumlarda giderek büyümesini sağladı. Küresel duygusal trendin büyük değişim sinyalleri verdiği bu dönem içerisinde, finans piyasaları 2007 senesinin yaz aylarında, tarihte görülen en büyük aşırılık noktalarına varmış, alınan risklerin, varlıkların çok üzerindeki oranlara kadar varmasına yol açmıştı. 2007 senesi sonlarına doğru başlayan geri çekilme dalgası, aslında dünyada gelecekte yaşanacak ve çok uzun yıllar sürecek büyük derecede bir tarihsel düşüş dalgasının henüz çok başlangıcında olduğumuzun ilk sinyallerini veriyordu.

Bütün bunlarla birlikte 2007 sonlarında başlayan küresel kriz  sonucu servetlerde yaşanan kayıplar, hızla artan küresel işsizlik, dünyanın genelinde açgözlü bir şekilde gittikçe artan borçlanma hırsı, kitlelerde yaşanan güven kayıpları, toplumların sağlık ve sosyal güvenlik sistemlerinin geleceğini tehdit ediyor, aynı zamanda gelecekte dünyada yaşanması olası yeni toplumsal isyanların, bölgesel çatışmaların ve ardından büyük ekonomik, sosyal, toplumsal değişimlerin  sinyallerini veriyor."

21.07.2009 tarihli Uzman Köşesi yorumumuzda "Duygusal Trend" konusuna değinmiş ve dünya genelinde duygusal trendin hangi yönde ilerlediği ile ilgili görüşümüzü  paylaşmıştık Son dönemde Avrupa'nın önde gelen ülkelerinde yaygınlaşmaya başlayan toplumsal eylemler, Ortadoğu'da ortaya çıkan ve gittikçe yayılan kitlesel isyanlar, Hindistan'a kadar ulaştı. Bir kaç sene, kısa insan ömründe uzun gibi gözükür, ancak dünyada 100 yıldan fazla süren bir tarihsel yükseliş dalgası içerisinde önemi çok az. Temmuz 2009 dan bu yana bu kadar kısa bir zaman dilimi içerisinde dünya çapında negatif duygusal trendin bu denli yol alması ve son dönemde hızlanmaya başlaması, önümüzdeki 10-15 yıl içerisinde tüm dünyada toplumsal, sosyal, ekonomik değişimlerin gittikçe hızlanacağının sinyallerini çok güçlü bir şekilde üretiyor. Son bir yüzyıldır, hatta Anglosakson temelli tarihsel yükseliş trendinin başladığı 1700'lü yıllardan bugüne bir kaç yüz yıldır süregelen tarihsel yükselişin zirve yaptığı 2000-2010 aralığından sonra geçecek 10-15 yıl gibi bir süre, yine kısacık insan ömründe uzun gibi gözüküyor, fakat insanlık tarihinde bu kadar büyük denli bir değişimin yaşanması bağlamında da çok kısa bir zaman dilimini içerecektir.

Dünyada artık hızlanmaya başlayan negatif duygusal trendin ürettiği sinyallerden yola

çıkarak finans piyasalarını değerlendirdiğimizde, önümüzdeki bir kaç yılın, bugünkü yatırımcı nesli tarafından daha önce tecrübe edilmeyen çok büyük bir deneyime ve değişime konu olacak bir zaman dilimi olmasını beklemek te bir fantezi olmasa gerek. O günler geldiğinde, bugün  yaygın kitleler tarafından kabul gören bir sürü makro ekonomik, finansal, sosyal ve toplumsal modelin de çöpe atılacağını göreceğiz.