“Düşük kur-düşük faiz” dış ticarete yaramadı
Bir süredir izlenen “düşük kur-düşük faiz” politikasının dış ticarette yol açtığı olumsuz etki, ocak ayında daha da netleşti. Bu politikanın ithalatı ihracattan çok daha fazla artırıcı etkisi nedeniyle rekor kıran aylık ithalat ve dış ticaret açığı tarihi en yüksek düzeylerine ulaştı ve dış ticarette 2023’e kötü bir başlangıç yapıldı. Veriler, ekonomide deprem tahribatının da devreye gireceği önümüzdeki aylar için olumsuz bir sürece işaret etti.
Açıkta tarihi zirve
Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) açıkladığı ocak ayı dış ticaret verilerine göre ,ihracat geçen yılın aynı ayına göre yüzde 10,3 artışla 19 milyar 369 milyon dolar olurken, ithalat yüzde 20,7 artarak 33 milyar 606 milyon dolarla şu ana kadarki en yüksek aylık düzeyine ulaştı.
Geçen yıl ocak ayında yüzde 63 olan ihracatın ithalatı karşılama oranı yüzde 57,6’ya kadar geriledi. Eylül 2021’den bu yana açılmaya devam eden ihracat-ithalat makası sonucu, aylık dış ticaret açığı ocak ayında geçen yılın aynı ayına göre yüzde 38,4 büyüyerek 14 milyar 237,2 milyar dolar oldu. Aylık ithalat ve aylık dış ticaret açığında tarihi en yüksek düzeyler oluşurken, ihracatın ithalatı karşılama oranı ise Nisan 2013’ten bu yana en düşük düzeyine indi.
Enerji ve altın hariç de açık var
Enerji ürünleri ve parasal olmayan altın hariç tutulduğunda ocak ayında ihracat yüzde 8,4 artarak 18 milyar 105 milyon dolar, ithalat ise yüzde 8,1 artarak 19 milyar 891 milyon dolara yükseldi. Enerji ürünleri ve parasal olmayan altın hariç aylık dış ticaret açığı 1 milyar 787 milyon dolar olarak gerçekleşti. Dış ticaret hacmi yüzde 8,2 artarak 37 milyar 996 milyon dolar olurken, enerji ve altın hariç ihracatın ithalatı karşılama oranı yüzde 91 oldu.
Ekonomik faaliyetlere göre ihracatta geçen yıl ocak ayında imalat sanayiinin yüzde 93,4 olan payı bu yıl aynı ayda yüzde 93,6’ya, tarımın payı yüzde 4’ten yüzde 4,2’ye yükselirken, madenciliğin payı yüzde 2,1’den yüzde 1,6’ya geriledi.
Geniş ekonomik gruplar sınıflamasına göre ithalatta en büyük bölümü oluşturan ara mallarının aylık faturası yüzde 15,5 artışla 23,4 milyar dolar olurken, yatırım malı ithalatı yüzde 32,7 artışla 2,8 milyar dolar oldu. Aylık tutarı 1,7 milyar dolar olan tüketim malı ithalatında ise yüzde 70,6 ile hızlı bir artış gözlendi. İthalatta ara mallarının payı yüzde 83,9’dan yüzde 80,3’e gerilerken, sermaye (yatırım) mallarının payı yüzde 10’dan yüzde 11’e, tüketim mallarının payı yüzde 6,1’den yüzde 8,7’ye yükseldi.
İhracatta Almanya, ithalatta
Rusya Ocak ayında ihracatta ilk sırayı 1,8 milyar dolarla Almanya alırken, bu ülkeyi sırasıyla; 1,2 milyar dolarla ABD, 1 milyar dolarla Rusya, 954 milyon dolarla İngiltere, 916 milyon dolarla İtalya izledi. İlk 5 ülkeye yapılan ihracat, toplam ihracatın yüzde 30,6'sını oluşturdu. İthalatta ise 5 milyar dolarla yine Rusya ilk sırada yer alırken, bu ülkeyi sırasıyla; 4,3 milyar dolarla İsviçre, 3,6 milyar dolarla Çin, 1,8 milyar dolarla Almanya, 1,2 milyar dolarla ABD izledi. Aylık toplam ithalatın yüzde 47,4'ü bu beş ülkeden yapıldı.
Yıllık dış ticaret açığı 113,5 milyar dolar
Ocak sonu itibarıyla son bir yılda gerçekleştirilen ihracat 256 milyar dolar olurken, ithalat 369,5 milyar dolara ve yıllık dış ticaret açığı 113,5 milyar dolara ulaştı. Yıllıklandırılmış verilere göre son bir yılda dış ticaret hacmi 625,5 milyar dolar olurken, ihracatın ithalatı karşılama oranı yüzde 69,3 düzeyinde gerçekleşti.
İhracatçı ne diyor?
İhracatçılar, bir süredir uygulanan düşük kur-düşük faiz politikasının, enflasyonu düşüremezken, ihracatçının daha katma değerli ihracat yapmasını önlediğini, ithalatın miktar ve değer olarak ihracattan çok daha fazla artmasına yol açarak dış ticaret açığının kartopu gibi büyüttüğünü ifade ediyor. TÜİK Dış Ticaret Endeksleri de Türkiye’nin düşük kur politikasının dış ticaret dengesini bozduğunu gösteriyor.
2022 dış ticaret performansı incelendiğinde ithalatın miktar bazında yüzde 8,2 yükselirken, ödenen dövizdeki artışın yüzde 24’e ulaştığı dikkati çekiyor. İhracatın ise aynı yıl miktar bazında yüzde 4,8 artabildiği, değer artışının ise yüzde 8’de kaldığı görülüyor.