Düşen petrol fiyatlarında büyümek (*)

2014 büyümesi %2,9 gerçekleşmesiyle, %2.7 tahminlerinin (%7.4) üstünde geldi. Oysa ekonomi istihdamı, yatırımı ve sürdürülebilir büyümeyi yıllık %4.5 büyümeyle sağlayabilir. İçinde bulunduğumuz durum, reel ekonomide dönüş, finansal piyasalardaysa karar anıdır. Şu ana dek elde edilmiş tüm kazanımların kaybedilme riski doğmuştur. Sanayideki gerileme İşsizlikteki katılığımızı, bütçedeki kararsızlığımızı ve dış ticaretteki plansızlığımızı ifade ediyor. Ekonomimiz için tek sevindirici haber, petrol fiyatlarındaki düşüştür. Bunun dışındaysa; a) FED’in faiz artış süreci. b) Euro bölgesinin sorunları. c) Ortadoğu’daki gerginlikler. d) Sınırlarımızdaki sıcak temaslar aleyhimizedir. 

Ekonomide bazı parametrik gelişmeleri tahmine yönelik ekonometrik modeller başarısızdır. Çünkü modele doğrudan müdaheleler söz konusudur. 2014’ün II. çeyreğinden itibaren ham petrol fiyatlarındaki çöküş de işte bu türden bir tahminler manzumesidir. Haziran-Aralık 2014 dönemi %44 düşüşle tamamlanmıştır. Teknik gelişmeler o kadar hızlı ve belirgin bir nitelik kazanmıştır ki, bunlara da değinmeden geçebilmek olanaksızdır.
1. Brent petrol ($56.29) ile WTI petrol ($48.68) arasındaki fark, Brent petrolün lehine olacak şekilde pozitif fiyatlarla alınıp satılmaktadır. Bu fark Akdeniz havzası, Ortadoğu ve Kafkaslarda yaşanan jeopolitik gerginliklerle Euro bölgesinin Ortadoğu’da petrole, Rusya’da doğalgaza bağımlılığını fiyatlar. 
2. Vadeli ham petrol fiyatları dahil olmak üzere, finansal piyasalarda petrol üzerine işleyen ürünler tahminden çok risk primlerini alıp satmaktadır. 
3. Düşüşün, doğrudan kaya gazı üreticilerini hedeflemiş bir girişim olabileceği de ileri sürülmektedir.
4. Görece düşük ham petrol fiyatları, dünya ekonomisine 2007 krizinin yaralarını sarmada destek sağlayabileceği öngörüsünden etkilenmektedir.  

Neden düştü?

Diğer tüm gelişmeleri bir kenara koyarsak temel üç nedenle ham petrol fiyatları düşüştedir.
i. Küresel büyüme öngörülerinde yön, aşağı eğimlidir. 
ii. Pozitif arz şokuyla üretim, tahmin edilenden fazla düzeylerde artmaktadır.
iii. FED’in faiz artış süreci, büyüme öngörülerini hızla aşağı yönlü revize etti. Özellikle gelişmekte olan ülkeler, küresel petrol talebini düşük tutmaya devam edecektir.
Gelecek nasıl şekillenecek?
Ham petrol fiyatların da yaşananlar bir entropidir (bilgi yitimi). Çok yönlü müdahalelerin en çok olduğu ürünlerden birisidir ham petrol. Küresel ekonominin daha fazla daralmayacağı öngörüsüyle, ham petroldeki fiyat seyri şu iki ayak üstünde yükselebilecektir:
A. Bazı ham petrol üreticileri için $50-60’lı seviyeler dışarı çıkartıp, rafine edip, dağıtıp satmak için karlı düzeyleri ifade etmemektedir.
B. Ham petrol kazı çalışmaları hızla gerilemektedir. 
Bir tür öngörüsüzlükle sonuçlanan bilgi yitimi küresel sistemik kriz için yepyeni bir tecrübedir. Belki de FED’in faiz artış kararını bir süre için ertelemesi, sadece dünyanın geri kalanı değil ABD için de en iyisi olacaktır. 
(*) Why did the price of oil fall after June 2014, Lutz Kilian