Dünyanın ahvali

Her kıpırtıyı büyüme perspektifinden algılama hastalığına tutulduk dedim ya; dünyanın durumu da hiç farklı değil. Küresel ölçekte de gelişmeler büyüme ekseninde okunuyor veya olayları ya da gelişmeleri yorumlamak  büyüme zemininde yapılıyor.

Aslına bakarsanız dünyanın durumu pek parlak sayılmaz. Özellikle gelişmiş ülkeler kriz çıkışı olarak algılanan 2010 yılından bu yana adeta istim tutmuyor. O tarihten sonraki büyüme temposu ancak birkaç çeyrek sürdürülebildi. Sonra büyüme ters döndü. Hızlanma bir türlü sağlanamıyor. Gelişmişler ayak sürüyünce geriden gelenleri de çekip, götüremiyorlar. Küresel bir "yol alamama" problemi yaşanıyor anlayacağınız. 

Dün bu "yol alamama" sorununun adeta toplu gösterisi vardı bizim gazetede. Financial Times gazetesi ile Brookings Institute ortaklaşa bir çalışma yapmışlar. Adı TIGER olarak konmuş bir endeks oluşturmuşlar. Dünya ekonomisinin krizden toparlanma dinamiğini bu endeks yardımıyla izliyorlar. Zaten endeksin adı olan TIGER'in açılımı da böyle; Tracking Indexes for  the Global Economic Receovery yani küresel toparlanmayı izleme  endeksleri.

TIGER yardımı ile gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerin kriz çıkışı ve sonrasındaki performanslarına  ayrı ayrı bakılırken bunların toplamı yardımıyla da dünya ekonomisinde kriz çıkındaki gelişmeler de irdelenmiş. Oluşturulan endekslerin hepsi grafikler halinde de veriliyor.
Bizim gazetedeki görselde  bu grafikler bir sütun halinde alt alta dizilerek sunulmuş. Bir göz atmanızı tavsiye ederim. Çok ilginç bir görüntü çıkmış ortaya. Kriz ve sonrasındaki  iktisadi performansı  net olarak görmek mümkün.
                                           *                              *                                *
Kriz noktasında adeta tektonik bir çökme gibi görüntü veren bir küresel kırılma olmuş. Bunu zaten biliyorduk diyebilirsiniz. Tamam da bu gelişmelerin bize aktarılışı çoğu kez  metinler ya da sayısal verileri içeren tablolar yardımıyla oldu. Alt alta konmuş grafiklerle yapılan sunumun etkisi başka. Görsel algılamanın üstünlüğünü gösteriyor adeta. Sanırım bu denli çarpıcı bir süreç yaşandığını algılayıp, bütününü kavramak ancak böyle bir görsel sunum ile  mümkün.
                                    
Küresel krizin neden olduğu çöküntünün ne denli yaygın olduğunu tek hamle de görebilme imkanı vermesi TIGER analizinin bir başka ilginç yönü. Küresel çöküşün iki boyutta yaygın ve bulaşıcı olduğu görülüyor. Bunlardan birisi kırılmanın hem reel alanda hem de finansal piyasalarda neredeyse eş anlı olarak gerçekleşmiş olması. Bu iki alana ait grafikler üst üste konunca neredeyse bir birine yapışıkmış gibi bir çakışma çıkıyor ortaya.

Kırılmanın yaygınlığına ve  bulaşıcılığına dair ikinci dinamik ise coğrafi planda gözlenen yaygınlık.  Krizin neden olduğu tektonik kırılmadan herkes nasibini almış. Kırılma dozlarını farklı olduğu grafiklerden açıkça görülüyor. Ama gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde  ekonomik trendlerdeki  bükülmeler aynı yörüngeyi izlemişler.
                                       *                      *                           *
TIGER grafikleri krizi algılamaya önemli katkı  sağlıyor kuşkusuz. Ama devamı da var. Belki de günümüz açısından esas önemli olan nokta kriz çıkışı ve sonrasındaki performans. Buna ilişkin genel söylem malum. Krizden çıkışta hızlanan büyüme temposunun çok geçmeden ters döndüğü ve dünya ekonomisinin bir kez daha dibe vurma riski olduğu söyleniyor.

TIGER izlemesi  bu argümanın birinci parçasının doğru olduğunu söylüyor. Geçekten de 2009 yılında yeniden hızlanan iktisadi büyümenin 2011 den itibaren yavaşladığı gözleniyor. Yani krizden çıkar gibi yapan dünya ekonomisi sanki yeniden, tabii çok daha küçük çaplı bir tektonik kırılma daha yaşıyor gibi bir görüntü var. Üstelik, bu ters dönüşün hem ülkeler hem de iktisadi alanlar arasındaki yaygınlığının kriz sürecindeki kadar arsız olduğu anlaşılıyor. 

Ancak sanırım kriz sonrasında büyümenin yeniden  ters dönmesi ile krizdeki kırılma arasındaki benzerlik  burada bitiyor. TIGER endeksleri büyümede 2011 yılındaki yavaşlamanın dozunun krizdeki çöküntü ile karşılaştırılamayacak kadar küçük olduğunu gösteriyor.

Bu doz farkı önemli. Sanırım dünya ekonomisindeki gidişatı  yumuşak iniş şeklinde yorumlamaya da imkan veriyor. Dünyanın ahvali yeni bir dibe vuruşu doğrulamıyor anlayacağınız. TIGER endeksleri böyle söylüyor.