Dünyada aşağı Türkiye’de yukarı

 Bir yıldır uygulanmak­ta olan sıkı para esas­lı programın ekonomiyi soğutucu etkisinin yanında baz etkisiyle genel enflasyon yıllık bazda düşüşe geçerken, enflas­yonun başlıca kaynağı olan gıda fiyatları artmaya devam ediyor.

Dünyadaki genel trendin aksine Türkiye’de gıda enflas­yonu hala yüksek düzeyini ko­ruyor. Temmuz itibarıyla son bir yılda dünya genelinde yüz­de 3,1 ucuzlayan gıdanın, Tür­kiye’de ise yüzde 58,9 paha­landığı dikkati çekiyor.

Dünyada gıda ucuzladı

Covid 19 pandemisi sürecin­de 2021’in son çeyreğinde yük­selişe geçen, Rusya-Ukrayna sa­vaşıyla ivmelenen gıda fiyatları Mart 2022’de tepe noktaya ulaş­tıktan sonra, sevk ve tedarik sı­kıntılarının önemli oranda or­tadan kalkmasıyla dünya gene­linde düşüşe geçmişti.

İzleyen dönemde dünyada gıda fiyatla­rında bazı aylar itibarıyla yük­selişler yaşansa da genel seyir aşağı yönlü oldu. Ancak Türki­ye, dünya ile negatif yönde ayrış­maya devam etti. Gıda fiyatla­rında kesintisiz artış sürecinin temmuzda 47 aya ulaşmasıyla dünya ile makas iyice açıldı.

Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO), uluslara­rası gıda emtia fiyatlarının gös­tergesi niteliğindeki Gıda Fi­yat Endeksi temmuz ayında hazirana göre yüzde 0,17 düşüş kaydederek ortalama 120,8 ol­du.

Dünyada yaygın olarak tica­reti yapılan gıda emtialarının uluslararası fiyatlarındaki ay­lık değişimlerinin izlendiği En­deks 2023 sonundaki düzeyi­nin yüzde 1,34 üzerinde gerçek­leşmekle birlikte bir yıl önceki düzeyinin yüzde 3,05 altında kaldı. Endekste, pandemi son­rası 159,7 ile en yüksek düzeye çıktığı Mart 2022’deki düzeyine göre toplam gerileme ise yüzde 24,4’e ulaştı. Buna göre dünyada gıda, bazı aylarda arızi artışlar kaydetse de pandemiden bu ya­na ciddi oranda ucuzladı.

Türkiye’de tersi

Dünyadaki trendin tersi­ne Türkiye’de ise gıda fiyatları pandemiden bu yana yükselişi­ni kesintisiz sürdürüyor.

TÜİK’in madde sepetini açıklamaması nedeniyle tar­tışma yaratan enflasyon ve­rilerine göre tüketici fiyat en­deksinde (TÜFE) aylık ge­nel artışın yüzde 3,23 olduğu temmuz ayında, gıda ve alkol­süz içecekler, aylık artış ora­nı yüzde 1,83’le bunun altında kalmakla birlikte, yüksek artış yaşanan ana harcama grupları arasında yer almaya devam et­ti. Aylık artış gıda alt grubun­da yüzde 1,69 olurken, alkolsüz içecek­lerde yüz­de 4,04’le da­ha yüksek geldi.

TÜİK’in gıda ve alkolsüz içecekler ana harcama gru­bunda yılın ilk yedi ayındaki fiyat artışı yüzde 27,55’e, son bir yıldaki artış ise yüzde 58,91’e ulaştı. Yıllık artışın gı­da alt grubunda yüzde 59,04, alkolsüz içeceklerde yüzde 57,05 olduğu belirlendi.

47 aydır sürekli artıyor

Türkiye’de TÜFE kapsamın­da gıda fiyatları en son Ağustos 2020’de aylık yüzde 0,1’le düşüş kaydetmişti. İzleyen dönemde aylar itibarıyla sürekli yükse­len gıda fiyatlarında kesintisiz artış süreci bu yıl temmuz iti­barıyla 47 aya ulaştı. Gıda fiyat­larında Ağustos 2020-Temmuz 2024 dönemindeki kümülatif artış da yüzde 521,5 oldu.

Küresel ekonomide olumsuz koşulların önemli oranda aşıl­ması ile zirveden dönen dünya gıda fiyatlarında gerileme süre­cinin başladığı Mart 2022’den bu yana düşüş yüzde 25’e yakla­şırken, Türkiye’de ise aynı dö­nemde yüzde 209,9 oranında kümülatif artış yaşandı.

Meyve ve ette yüksek artış

TÜİK’in TÜFE kapsamın­daki gıda ve alkolsüz içecekler ana harcama grubu içinde son bir yılda en yüksek fiyat artışı yüzde 69,59’la meyvelerde ger­çekleşti. TÜİK’in baz aldığı fi­yatlara göre son bir yılda ette­ki fiyat artışı da yüzde 67,46 ol­du. TÜİK veri seti, maden suyu, alkolsüz içecek, meyve ve seb­ze sularında yüzde 64,25, şeker, reçel, bal, çikolata ve şekerle­mede yüzde 63,22, ekmek ve ta­hıllarda yüzde 60,22, katı ve sıvı yağlarda yüzde 59,14, kahve, çay ve kakaoda yüzde 49,7, süt, pey­nir ve yumurtada yüzde 49,56, balıkta yüzde 46,64 ve bunların dışında kalan diğer gıda ürünle­rinde yüzde 66,56 oranında yıl­lık fiyat artışını yansıtıyor.

FAO Gıda Fiyat Endeksi’ne göre dünya gıda fiyatlarında son bir yılda yaşanan düşüş ise esas olarak şeker ve tahıllardan kaynaklandı. Son bir yılda dün­yada şeker fiyatları yüzde 17,84, tahıllar da yüzde 11,99 düşer­ken, süt ürünleri yüzde 7,22, bitkisel yağlar yüzde 4,01, et yüzde 0,84 pahalandı.