Dünya "sağlık" diyor, kahve yerine çayı tercih ediyor

Geçtiğimiz son on yıl dünya genelinde kahve dönemi oldu; 'coffee shop'ların sayısı ciddi bir şekilde arttı. Bugün ise, sağlık ve kalite konusunda bilinçlenen tüketicinin tercihi çaydan yana.

ABD'li pazar araştırma şirketi Global Industry Analysts raporuna göre dünya genelinde çay-kahve satışlarının 2010 yılında 9.7 milyon tonluk satışla,  51.7 milyar doları aşması bekleniyor. Sağlık konusunda her geçen gün biraz daha fazla bilinçlenen küresel tüketici için çay, kahveden daha popüler olmaya başladı. Dünya çay üretimi, yılda 4 milyon ton ile rekor seviyeye ulaştı. Son beş yıldır çay fiyatlarında yaşanan yüzde 15 artış ve kahve dükkanlarının hızla çoğalması bile, çay tüketimindeki yükselişi engelleyemedi.

Çayla ilgili çok sayıda bilimsel araştırma

Uzmanlara göre bunun başlıca nedeni son yıllarda tüketicilerin sağlık konusunda ciddi bir şekilde bilinçlenmeleri. Çayın yararlarına yönelik yayımlanan bilimsel araştırmaların sayısı ise yılda bini aşıyor. Bu araştırmalar, çayın kalp krizi ve bazı kanser türlerine yönelik risk oranını düşürdüğünü ortaya koyuyor. Çayın antioksidan etkisi; düşük kalorili olması özellikle kadın tüketicilerin ilgisini çekiyor. Kadınların daha fazla çay içmeye başlaması da, tüm hane halkını etkiliyor.

Bu arada çay sektörünün küresel krizden etkilenmemiş olması da oldukça önemli bir konu. Lipton Çay Enstitüsü araştırmalarına göre, çay tüketimi kriz döneminde küresel olarak yüzde 8'den yüzde 10'a yükseldi. Lipton Dünya Başkanı Didier Dallemagne ise, "Bunun nedenini anlamak son derece basit. Çay, sudan sonra dünyanın en ucuz içceği" diyor.

Yeşil çay pazarı 2015'te 1.2 milyon tonu geçecek

International Tea Committee (ITC) küresel çay pazarının üç farklı çay türünden oluştuğunu ifade ediyor. ITC'nin çay pazarına yönelik bu tanımı dünyaca ünlü çay uzmanı, çay danışmanı, Palais des Thés isimli çay okulunun işletmecisi, çay üzerine yazılmış çok sayıda kitabın sahibi Lydia Gautier tarafından da destekleniyor. Bu türler, yüzde 90 pazar payı ile orta kalite çaylar; yaklaşık yüzde 8 pazar payı ile yüksek kaliteli çaylar; ve yaklaşık yüzde 2 pazar payı ile özel gurme çaylar olarak sıralanıyor.  Yüksek kalite çaylar ile özel gurme çaylar pazarının çok hızlı bir şekilde büyüdüğüne dikkat çeken Gautier, çay sektöründe markalaşma ve kalite artışının tüketicide ürün bilinci yaratmaya başladığını da ifade ediyor.

Global Industry Analysts raporunda, küresel yeşil çay pazarının 2015 yılında 1.2 milyon tonu geçeceği öngörüsünde bulunuluyor. Yeşil çayın sağlıklı bir içecek olmasının beklenen bu büyümede çok önemli bir faktör olduğuna dikkat çekilen raporda, Çin'in dünyanın en büyük çay üreticisi olduğu da vurgulanıyor. Raporda dikkat çekilen bir diğer nokta da, Avrupa'nın en hızlı büyüyen yeşil çay pazarı olduğu.

Yeni markalar doğuyor, büyük markalar çaya giriyor

Çay tüketicilerini, kahve tüketicilerinden ayıran en büyük özellik, tek bir marka veya türe bağlı kalmak yerine, günün her saatinde farklı bir çay içmeyi tercih etmeleri. Yani çaycılar, kahvaltıda içtikleri çayın, öğleden sonra veya akşam rahatlamak için içecekleri çaydan farklı olmasını istiyorlar.

Çay tüketimi ev dışında da hızla büyüyor. Avrupa'daki 'coffee shop'larda, espresso makinelerinin yanında, farklı çay  alternatiflerinin bulunduğu şık kutular yerleştiriliyor. Pazar araştırma şirketi Mintel, 15 yaş üzerindeki Almanların yüzde 52'sinin, Fransızların ise yüzde 26'sının her gün bitkisel çay içtiğini ortaya koyuyor. Avrupa'da olduğu gibi, ABD'de de sadece çay satılan dükkanların sayısı hızla artıyor. Bu dükkanların sayısı şu an için ABD genelinde 2 bin 600'e ulaşıyor.

Çay pazarının hızla büyümesi ve özel çay çeşitlerinin tercih edilmesi, sektörde çok sayıda yeni markanın doğmasına neden oluyor.  2007 yılında kurulan Singapur merkezli TWG Tea bunlardan birisi. Şirket, faaliyete geçtiği ilk yıl sonunda 22 milyar Euro'luk ciroya ulaştı. İngiliz Pukka Herbs ise bir diğer örnek. Şirketin organik bitki çayı satışları geçtiğimiz sene yüzde 52 oranında büyüme kaydetti. Yeni markaların yanı sıra, eski büyük çay markaları da yeşil çay, bitki çayı gibi yeni ürünler sunmaya başlıyor. Twinnings de bunlardan birisi. Dünyaca ünlü kahve markası Starbucks ise, kahveye rağmen, çay işine de girmeyi seçen büyük markalardan birisi. Starbucks Ocak 2010 tarihinden bu yana mağazalarında değişik çay çeşitleri satışı gerçekleştiriyor.

Türkiye'nin çay talebi hızla artacak

Tüm gelişmelere baktığımızda, Avrupa pazarının çayı yeniden keşfetmeye başladığını söyleyebiliriz. Fakat çayda izlenen büyüme trendi sadece Avrupa ile sınırlı değil. Sektör uzmanları Ortadoğu, Kuzey Afrika ve özellikle de Türkiye'de önümüzdeki dönemde çay tüketiminin çok ciddi bir şekilde artacağını ifade ediyorlar. Bunun nedenleri arasında da refah ve gelir düzeyinin yükselmesi, tüketicilerin ürün tercihinde daha sofistike bir yaklaşım sergilemeleri sıralanıyor. Çay Sanayicisi İş Adamları Derneği (ÇAYİAD) verilerine 2009 yılında Türkiye çay pazarının büyüklüğü 1 milyar TL'yi aşmış durumda. Küresel rakamlara göre Türkiye, dünyanın en büyük çay tüketicilerinden birisi. Bu potansiyelin, Türkiye'yi pek çok yerli ve yabancı çay şirketinin hayalini kurduğu bir pazar haline getirdiği de bir gerçek.

Anlaşılan o ki çay, gelecek yıllarda adı "kafe" olmayan yeni mekanlara ihtiyaç duyacak.

Çay'a dair...

. Çay, dünyanın en fazla tercih edilen ikinci içeceği. Birinci sırada su, üçüncü sırada ise kahve geliyor.

. Dünyanın en büyük çay üreticisi tahmin edilenin aksine, Hindistan değil. 2006 yılından bu yana Çin, dünya çay üretiminde birinci sırada yer alıyor.

. Yine tahmin edilenin aksine, Almanya dünyanın en fazla çay tüketen ülkelerinden biri değil. Almanya'ya ithal edilen 51 bin ton çayın yarısından fazlası, diğer ülkelere ihraç ediliyor.

. Dünyanın en hızlı büyüyen yeşil çay pazarı Avrupa; en büyük yeşil çay ithalatçısı ise Fas.

. IBISWorld, ABD çay pazarının 2010-2015 arasında yılda yüzde 5.4 oranında büyüme kaydederek toplamda 2.5 milyar Euro'luk bir boyuta ulaşacağını ortaya koyuyor.