Dünya krizde, sanayicinin morali dipte!
Tüm dünyayı kasıp kavuran ve giderek yayılmasından endişe duyulan krizle birlikte Türk sanayicisinin genel gidişata ilişkin kaygıları adeta tavana vurdu. AKP için açılan kapatma davasında Anayasa Mahkemesi'nin verdiği karardan sonra biraz toparlanan sanayici, bu kez eylülle birlikte uluslararası krizin yol açtığı moral bozukluğu içinde buldu kendini. Merkez Bankası'nın iktisadi yönelim anketi ve bu anket sonuçlarından oluşturulan reel kesim güven endeksi, sanayicilerin genel gidişata ilişkin kaygılarının eylül ayında çok hızlı bir şekilde arttığını ortaya koydu. Yalnızca genel gidişat mı, sanayici bir çok konuda karamsarlık içinde.
Temmuz ayında, sanayicilerin yüzde 5.6'sı sanayi dallarındaki genel gidişatın bir ay önceye göre iyi olduğunu belirtiyor, buna karşılık yüzde 42.2'si durumun kötü olduğunu dile getiriyordu. Temmuz sonunda Anayasa Mahkemesi'nin kararının açıklanmasının ardından, ağustos ayındaki ankete katılan sanayiciler arasında, durum iyi, diyenlerin oranı yüzde 10'a çıktı. Bu kez durumu kötü görenlerin oranı yüzde 28.7'ye gerilemişti. Genel gidişat için iyi ve kötü diyenler dışında bir de durumun aynı olduğu görüşünü dile getirenler vardı ve bu kesimle birlikte 100'e ulaşılıyordu.
Eylülle birlikte tablo birden bozuldu. Ağustosta yüzde 10 olan iyimserlerin oranı eylülde yüzde 6.9'a inmiş, yine ağustosta yüzde 28.7 olan kötümserlerin oranı ise yüzde 42.4'e fırlamıştı. Yani, kötümserlerin oranı bir ayda 13.7 puan yükselmişti.
Sanayi dalındaki genel gidişata ilişkin olarak iyimser ve kötümser görüş bildirenlerin farkını gösteren denge oranı da eylül ayında ulaştığı negatif yüzde 35.5 ile hazirandaki yüzde 37.8 ve temmuzdaki yüzde 36.6'ya yaklaşmış oldu.
İktisadi yönelim anketinde dikkati yalnızca genel gidişattaki bozulma çekmiyor tabii ki. Ağustosta 94.5 olan reel kesim güven endeksi, eylülde 85.2'ye inmiş durumda. Peki, bu gerilemeye yol açan genel gidişat dışındaki etkenler neler. Merkez Bankası'nın değerlendirmesini özetleyerek aktaralım:
"Son üç aya yönelik değerlendirmelerde, üretim hacmi eğilimi azalış yönünde gerçekleşti.
Son üç ayda alınan toplam ihracat ve iç piyasa siparişlerindeki eğilimin azalış yönünde devam ettiği gözlendi.
Mevsim normallerine kıyasla yapılan değerlendirmelerde, mevcut toplam siparişlerin en düşük, mamul mal stoklarının ise mevsim normalleri üstünde olduğu görüldü.
Gelecek üç aya yönelik değerlendirmelerde, üretim hacmindeki artış beklentisinde nisan ayından itibaren gözlenen zayıflamanın sürdüğü dikkat çekti.
Gelecek üç aydaki ihracat sipariş miktarındaki artış yönlü beklentilerin azaldığı, iç piyasa siparişlerindeki beklentilerin ise azalış yönünde gerçekleştiği gözlendi. Sabit sermaye yatırım harcamasındaki azalış beklentisinin, eylül ayında da azalış yönünde devam ettiği görüldü.
Ortalama birim maliyetlerde son üç aydaki artış yönlü eğilimlerin azalarak, gelecek üç aydaki artış beklentilerinin ise artarak devam ettiği dikkati çekti.
Gelecek üç ayda satış fiyatlarındaki artış beklentisi önceki aya göre önemli ölçüde zayıflarken, gelecek on iki aylık dönem sonu itibariyle yıllık ÜFE beklentisinin yüzde 12.1 olduğu görüldü."