Dünden bugüne verimlilik
Üretim ve tüketim için konuşur ve yazarken sıkça kullandığımız temiz, verimli, eko-verimli, yeşil, çevre dostu tanımlamalarımız için üst başlık “Sürdürülebilir” olup bu sözcük ile çok sayıda ikili ya da üçlü tanımlama yapabiliriz. Üretim için temiz üretim, en temiz üretim yanısıra iş dünyasının tercihi ile eko-verimlilik tanımı ile ilerlenerek 1995 yılında Oslo Sürdürülebilir Üretim ve Tüketim Yuvarlak Masa Konferansı sonucunda “Gelecek nesillerin ihtiyaçlarını tehdit etmemek İçin, temel insan ihtiyaçlarını karşılayan ve daha iyi bir yaşam kalitesi sağlayan ürün ve hizmetlerin, tüm yaşam döngüsü boyunca doğal kaynakların kullanımını, zehirleyici maddeleri, atık ve kirletici emisyonları en aza indirerek üretimi ve kullanımı” şeklinde sürdürülebilir üretim ve tüketim tanımlandı. Bu tanımdan hareketle sürdürülebilir üretim-tüketimhizmet ile ilgisi olmayan bir bakanlık yoktur demek yanlış olmayacaktır.
Türkiye Cumhuriyeti ekonomik gelişimi ve kalkınma tarihine baktığımızda, üretim ve tüketimde tasarruf, verimlilik kavramlarının ilk kez, 1929 yılında kurulan ve Gazi Mustafa Kemal Atatürk'ün himayesindeki Milli İktisat ve Tasarruf Cemiyeti liderliğinde yürütülen ve daha az tüketerek daha çok birikim sağlanması ve böylece bankalarda yerli yatırımlarda kullanılabilecek kaynakların artmasını hedefleyen çalışmada yer aldığını görüyoruz. İlk yaygın devlet destekli sivil güç başarısı olan bu çalışma ve ardından isimlerini mutlaka belirtmemiz gereken Türk İktisatçılar Cemiyeti ve Türk Sevk ve İdare Cemiyeti başarıları ve büyüme ile beraber ekonomik yaşama, zamanın tercih edilen tanımı ile prodüktivite, yani verimlilik kavramı girdi. Marshall Planı uygulanıp Amerikan Ekonomik İşbirliği İdaresi (ECA) Ankara'da konuçlanması ardından, Türkiye için prodüktivite programının geliştirilmesi ve özerk bir merkezin kurulması çalışmaları ilerledi. Dış İşleri, Maliye, Sanayi, Çalışma Bakanlıkları temsilcilerinden yönetim kadrosu (Vekâletlerarası Prodüktivite Komitesi) 1954 yılında oluşturulan merkezin ilk adı Sınai Sevkü İdare Geliştirme Merkezi idi. Merkez daha sonra Prodüktivite Merkezi adını aldı. Amerikan Yardım Heyetinin iki üye ile doğrudan etkili olduğu bu komite, önce yoğun eğitim programı uygulayarak idareci yetiştirdi ve merkez kurulumu yasal temeli için çalıştı. 1965 yılında kamu kurumu niteliğinde tüzel kişiliğe haiz Milli Prodüktivite Merkezi (MPM) kuruldu. Böylece üretkenlik kavramı diğer deyişle verimlilik için ilk resmi erkimiz oluştu. Burada satırlarda özetlenen bu kurulum süreci aslında uzun ve zorlanma ve teklemelerle dolu bir yol idi. MPM bilenleri, takip edenleri için önemli bir marka, adına yakışır verimli bir kurumdu. Yayınları ve yetiştirdikleri öne çıkardı. Çok yakın geçmişte MPM, 17 Ağustos 2011 tarihinde T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığına devredilerek “Ekonominin verimlilik esaslarına uygun olarak gelişmesine yönelik olarak verimlilik politika ve stratejileri hazırlamak, sanayi işletmelerinin verimliliğini artırmak, geliştirmek ve temiz üretim projelerini desteklemek amacı” ile Verimlilik Genel Müdürlüğü kuruldu ve böylece sürdürülebilir yaşam için birincil resmi erk adresimiz belli oldu. İkincil resmi erk T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü. Enerjinin üretim ve tüketimdeki konumu ile T.C. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı Enerji İşleri Genel Müdürlüğü ile Yenilenebilir Enerji Genel Müdürlüğü resmi diğer güçler. Gayet tabi, tüm bakanlıklarımız vatandaş ve Türkiye için çalışırken sürdürülebilirlik vazgeçilmez oranda görev tanımlarında etkin olmalı. İlgili ar-ge ulusal odak yeri ise TÜBİTAK MAM Çevre ve Temiz Üretim Merkezi. Verimlilik Genel Müdürlüğü sorumluluğunda MPM'nin 1991, 1994 ve 1997 yıllarında gerçekleştirdiği Ulusal Verimlilik Kongreleri 2013'ten beri iki yılda bir yine düzenlenmektedir. Bu yıl, 6-7 Ekim tarihinde düzenlenen Beşinci Ulusal Verimlilik Kongresi'nde paydaşlar bir araya gelerek konunun sosyal ve teknik yönleri sektörler temelinde ayrıntılı incelendi. Açılış ardından Bakan Fikri Işık'ın yerli otomobil beyanatının ön plana çıkması ile kongre içeriği basın ile yaygın olarak kamuya yeterince ulaşamasa da, iş dünyamızın takipte olduğunu ve olacağını diliyorum. Verimlilik Genel Müdürlüğü ve yayınlarını, etkinliklerini izlemek gerek. Web sitesine tıklamayı da unutmamak gerek. Genel Müdür Anıl Yılmaz nezdinde kongereye emeği geçenleri kutlar, gelecek çalışmalarında adlarına yakışır verimli çalışmalar dilerim.
İTÜ Öğretim Üyesi Prof.Dr.Filiz Karaosmanoğlu tarafından kaleme alınan Sürdürülebilir Yaşam köşesi, SÜT-D işbirliği ile hazırlanmıştır.