Dövizde fiyatı iç talep yükseltiyor
Son haftalarda dolar fiyatındaki bekleneni aşan yükselişin, yabancıların olağan döviz girişlerinin yavaşlamasından ve de yabancıların ülkeden döviz çıkarmaya başlamasından kaynaklandığına inanıyoruz. Açık anlatımla döviz arzındaki tıkanmanın sonucu olduğuna inanıyoruz.
İktisatçı Mustafa Sönmez ise olan biteni farklı değerlendiriyor.
Döviz arzındaki daralmadan, yabancıların piyasadan çekilmelerinden öte, içeride döviz talebinin artmasının doların fiyatında beklenenin üzerinde yükselişe yol açtığına işaret ediyor.
Mustafa Sönmez, döviz arzında önemli azalmalar olmadığını şöyle anlatıyor:
Merkez Bankası haftalık olarak yurtdışı yerleşiklerin, aktörlerin borsadaki hisse senedi ve devlet iç borçlanma senetlerine yaptıkları yatırımları takip ediyor. Bunlardaki değişimleri, piyasa ve kur hareketlerinden arındırarak “net haftalık değişim” olarak yayımlıyor. TCMB aylık olarak da ödemeler dengesi cetvelinde yabancıların hem kısa vadeli hem orta ve uzun vadeli borç giriş-çıkışına, doğrudan yatırımlarına, kısaca yabancı kaynak trafiğine yer veriyor. Bu toplamda döviz fiyatını en çok etkileyen, aylık portföy yatırımları trafiğidir.
Haftalık olarak yayımlanan yabancıların hisse senedi ve devlet kağıtlarına yaptıkları yatırımlar, girişler-çıkışlar, 2018 başından bu yana hissedilir bir çıkışı göstermiyor. Bazı haftalar çıkış var, ama girişler ağırlıkta ve 2018’in ilk dört ayında çıkış değil, net 1 milyar 73 milyon dolar girişi yaşandığı görülüyor.
Ödemeler dengesinden aylık sermaye hareketlerine bakıldığında ise ocak, şubat verileri yayımlandı ve burada kısa vadeli portföy yatırımlarında çıkış değil, tersine 4.7 milyar dolarlık giriş görünüyor.
Önceki yılların girişlerine göre bir tempo düşüşünden söz edilebilir, ama yabancı girişlerinin yerini çıkışlara bıraktığı, bundan dolayı dövizin yükselişe geçtiği savını, Merkez Bankası verileri doğrulamıyor.
Bu durumda dövizin fiyatına etki eden ana değişkenlerin “içeri” ile ilgili olduğu söylenebilir. İçerideki tasarruf sahiplerinden şirketlere kadar ekonomik aktörler, yerel para TL’den uzaklaşarak dövize, dolar ve euroya yöneliyor, güvenli liman olarak TL’yi değil dövizi görüyorlar.
Türkiye’deki bankalarda tutulan mevduatlarda döviz mevduatlarının payı 2013’ten bu yana kısmi dalgalanmalara rağmen artış halinde ve nisan 2018 itibarıyla tutarı yüzde 43.3’ü bulmuş durumda.
Dövize içeriden önemli bir talep de net döviz açığı olan şirketlerden geliyor. Yurtiçindeki bankalara ve yurtdışındaki her tür kuruma karşı borçlar, net yükümlülükler, şubat 2018 itibarıyla 223 milyar dolara yaklaşmış durumda.
Firmaların döviz cinsinden yükümlülükleri bir yılda yüzde 14 arttı. Firmalar piyasadan döviz toplayarak yükümlülüklerini azaltmaya gayret ediyorlar. Bu da dövize olan talebin önemli bir iç kaynağı.
Mustafa Sönmez’in değerlemelerine göre, iç talep bir süre daha döviz fiyatlarının yükselmesine neden olacak.