Döviz, reel olarak hala on yıl önceki düzeyinin altında

Bakmayın siz bu yıl dövizin alıp başını gidiyor olmasına. Fotoğrafı daha geniş açıdan incelemekte yarar var. Bu yıl hem bir yandan yurtdışı koşullar TL'nin özellikle dolara karşı değer kaybetmesi sonucunu doğurdu, hem biz içeride yaptıklarımızla bu süreci iyice pekiştirdik ve hızlandırdık. Özellikle dolardaki artış, "hızlı olduğu için" canımızı acıttı, hesaplarımızı fena halde bozdu. Yoksa, zamana yayılarak gelecek bir artış, pek de sorun yaratmayacaktı.

TÜİK dün finansal yatırım araçlarının nisan ayına ilişkin getiri ve kayıp oranlarını açıkladı. Yalnızca tasarruf araçları yönünden kısa dönemler bir anlam ifade edebilir; ama çok daha uzun dönemlerde nasıl bir eğilim ortaya çıktığı da önemli. Bu yüzden de, daha önce 2005 yılından başlatarak 2014 sonuna kadar olan dönem için oluşturduğumuz birikimli getiri-kayıp hesaplamasını, bu yılın nisan ayı sonuna kadar getirdik. 

TL hala değerli

Bu hesaplamada dikkate alınması gereken, elde edilen oranların reel olduğu. TÜİK, nominal artış ya da gerilemeyi, ilgili dönemin TÜFE değişiminden arındırıyor. Yani bizim geniş bir zaman dilimi toplamına getirdiğimiz oranlar da enflasyondan arındırılmış reel oranlar.

Elbette dikkate alınması gereken bir detay da, başlangıç tarihinin 2005 olduğu. Başlangıç tarihini değiştirmek suretiyle toplam dönemi daha uzatmak ya da kısaltmak, daha farklı oranlar elde edilmesi sonucunu doğurabilir.
Bu açıklamadan sonra gelelim 2005 yılı başından bu yılın nisan ayı sonuna kadar geçen on yıl dört aylık dönemde, yani 124 ayda nasıl bir tablo oluştuğuna...

Girişte de belirttik; bu yıl döviz TL'ye karşı çok değer kazandı. Bunun nedenleri üstünde çok sık durduk, tekrar etmenin gereği yok. TÜİK verilerinden yaptığımız hesaplama gösteriyor ki, bu yılın ilk dört ayında dolar TL karşısında reel olarak yüzde 10.38 değer kazandı. Euroda ise reel olarak yüzde 3.27'lik kayıp var. 
Ancak, 2005-2014 döneminde TL dolar karşısında öylesine değerli seyretmişti ki, bu yılın ilk dört ayında yüzde 10'u aşan oran, toplamda doları değerli hale getirmeye yetmedi. 2005 yılı başından bu yılın nisan ayı sonuna kadar olan on yılı aşkın dönemin toplamında dolar TL'ye karşı hala yüzde 16 değersiz durumda. Bu oran, euroda ise yüzde 13'e yakın.

TL'yi değerli tutmanın cezası 

Taşıma suyla değirmeni sürekli döndürebileceğimizi sandık. Bir dönem, 1 doların 1 TL olacağı umuduna kapıldık. Sanki bu durum çok iyi bir şeymiş gibi. Bir türlü dengeyi tutturamadık. Sonra da, zamana yayılarak gerçekleştiği takdirde ekonomik dengelerimizi bozmayacak olan dövizdeki değerlenme kısa bir zaman diliminde gerçekleşince, bir anlamda neye uğradığımızı şaşırdık. 

Bir yandan, "Bu durum geçici" dedik, neye dayandırdığımız belli olmaksızın; bunu söylerken eş zamanlı olarak "TL normal değerinde" gibi görüşler dile getirdik; yetmedi üstüne üstlük "TL'nin değer kaybı spekülatif hareketlerden kaynaklanıyor" görüşünü ileri sürdük. 

Dolardaki artış aslında dilimize vurdu, ne dediğimizi bilemez hale geldik.
Aslında gerçekten bilmiyor muyduk gerçek durumu, yoksa söylemeye dilimiz mi varmıyordu, pek belli değil. TL'yi uzun süre değerli tutmanın, bu tür politikalar uygulamanın cezasını ödüyorduk belli ki. Bu politikalarla yıllar boyu sanayiyi öldürdük, hem de doğmadan; şimdi de bu kur düzeyinden kaynaklanan maliyet ve daha da kötüsü belirsizlik yüzünden yeni yatırımlardan yine yoksun kalıyoruz. Dengeyi ne zaman sağlar, bunun kalıcılığı konusunda yatırımcıyı ne zaman ikna edebiliriz, o da pek belli değil.

Reel getiri TL'de

Sözünü ettiğimiz on yılı aşkın dönemde döviz reel olarak gerilerken, yani tasarruf sahibine zarar ettirirken TL cinsi araçları tercih edenler karlı çıktı. Bu dönemde en yüksek reel getiri yüzde 125 ile altından elde edildi. İkinci sırayı yüzde 57 ile devlet iç borçlanma senetleri, üçüncü sırayı yüzde 54 ile hisse senetleri, dördüncü sırayı ise yüzde 28 ile mevduat aldı. Ancak mevduattaki getirinin brüt olduğunu ve stopaj kesintisiyle bu oranın bir miktar daha düşük gerçekleştiğini belirtelim.