Döviz açığı küçülüyor

Yıllık cari açık 42 milyar doların üzerine çıkmıştı. Şimdilerde 30 milyar doların altına indi.

Geçen yılın ilk 3 ayında 10.5 milyar dolar açık vardı. Bu yıl ilk 3 ayda açık 7.8 milyar dolar.

Yılbaşından buyana aylık açıklar hep geriliyor.

Önce şu soruyu cevaplamamız gerekiyor: “Açık neden geriliyor? İhracatımız mı artıyor? Daha önce ithal ettiğimiz malları şimdilerde içeride mi üretmeye başladık?”

Hayır bunlar olmadı. Açığın küçülmesinin nedeni, ekonominin yavaşlaması. İhracatımız durdu. Geriliyor. Tarımda ve sanayide ithalat bağımlılığı aynen devam ediyor.

Daha da önemli bir gelişme, açığın küçülmesine rağmen açığın finansmanında zorlanmamız. Burada da bir soru gündeme geliyor: “Acaba açığın küçülmesinin nedeni döviz akımının değişik nedenlerle yavaşlaması mı?” Tersten bir soru ile, “Acaba döviz bulamadığımız veya bulmakta zorlandığımız için mi harcayamıyoruz? Sonuçta açık küçülüyor.”

Ama ithalatın yapısı da gösteriyor ki, açığın küçülmesinde 2 ana etken var: Enerji fiyatlarının ucuzlaması, yavaşlayan üretim nedeniyle ham madde ve ara malı ithalatındaki gerileme.

Bunun anlamı şudur: Eğer ekonomi büyümeye başlarsa (ve eğer döviz bulabilirsek) açık gene büyüyecek.

Finansçılar cari açık rakamlarını sadece aylık ve yıllık cari açık rakamlarına bakarak değerlendiriyorlar.

Halbuki ekonominin bütünü bakımından açığın hem oluşumuna hem de finansmanına bakmak gerekir.

Açığın oluşumunda 2015 ve 2016 yılları ilk 3 ayında açıktaki küçülme 2.7 milyar dolar. Bunun 2.0 milyar dolarlık bölümü altın ihracatındaki artıştan kaynaklanıyor. Açık anlatımla daha önce ithal edilen altınların bir bölümünü ihraç ettiğimiz için açık küçülmüş.

Bir başka önemli gelişme,  doğrudan yatırımların yavaşlaması. Doğrudan yatırım için sadece gayrimenkul sektörüne döviz girişi olması. Daha da önemlisi, doğrudan yatırım olarak Türklerin dışarıya giderek daha fazla döviz çıkarmaları.

2016 yılının ilk 3 ayında doğrudan yatırım olarak yurda giren 2.0 milyar doların 1.1 milyar doları gayrimenkul alımı için giren döviz. Doğrudan yatırım olarak gelen döviz 900 milyon doların biraz üzerinde. Buna karşılık Türkler yurt dışında yatırım yapmak için, yurt dışına 738 milyon dolar çıkardılar.

Sonuç olarak 3 ayda net doğrudan yatırım kaynağı 1.2 milyar dolar.

Cari açık finansmanında gene de yurt dışından net kredi kullanımı öne çıkmış durumda.

Bütün bu gelişmeleri değerlendirmeden sadece cari açığın küçülen rakamlarına bakarak ekonomide olan biteni anlamak mümkün olamaz.