Döner fiyatlarını durdurma yasası!
Almanya’da döner fiyatlarının inanılmaz yükselişi, halk arasında büyük bir şikayet konusu. 2010 yılında 3,50 Avro civarında olan döner fiyatı, bugün neredeyse 7-8 Avro. Vatandaşlar döner fiyatlarının artışını frenleyecek bir düzenleme getirilmesini talep ediyor. Almanya’da 1 Mart 2023’de gaz, ısınma ve elektrik fiyatlarını durduran bir düzenleme yürürlüğe girmişti. Eh, dönerin de içi ısıttığı düşünülürse, kurulan ilişki ve talep çok da yersiz gözükmüyor gibi!
İroni bir yana, gelen zorlu sorular karşısında, Alman Federal Hükümeti ajandasındaki ağır konuların yanına döner fiyatlarını da eklemek ve nihayet geçtiğimiz günlerde bir açıklama yapmak zorunda kaldı.Aslında, konunun özgül ağırlığı dikkate alındığında, açıklamanın Başbakan ya da en azından Hükümet Sözcüsü tarafından yapılması beklenebilirdi. Ama, zamanın ruhuna uygun şekilde, bu, Hükümet’in Instagram hesabından yapıldı. ABD’de Trump’lı günler düşünülünce, Twitter da kullanılabilirdi. Hükümet’e göre, döner fiyatlarında yükselişin sorumlusu, döner malzemeleri: ekmek, sebze, et veya etin yerine falafel (: nohut ezmesinden hazırlanan kızartılmış köfte). Bunların fiyatı arttığı için, ister istemez döner fiyatı da artıyor. Ayrıca, Ukrayna Savaşı sonrasında yükselen transfer maliyetleri, çalışanların ücretleri, işyeri kirası ve enerji maliyetleri de buna dahil edilmeli diyor Hükümet. Aslında, büyük resme bakıldığında konu tabi ki döner fiyatlarının ötesinde, gıda fiyatlarıyla ilgili. Avrupa’da pek çok kişi enflasyon nedeniyle artık eskisi gibi gıda satın alamıyor. Almanya’da gıda harcamaları mart ayına kadar %10,3 azaldı. Tüketim alışkanlıkları değişti. Statista’nın 2023 verilerine göre, Almanlar sırasıyla en fazla özel indirimli ürünlere, ardından discount marketlerdeki ürünlere ve -üçüncü sırada da- bozulmak üzere olduğu için fiyatı düşürülmüş ürünlere yöneliyorlar. Mutfağıyla ünlü Fransızlar dahi “Tanrı gibi yemek” sloganını rafa kaldırmışlar, pek çok Fransız daha az ve düşük kalite ürün satın alıyor.
Türkiye’de de durumun farklı olduğundan söz edilemez. Büyük marketlerin kendi markalarıyla çıkardığı ürünlere talep inanılmaz artmış vaziyette. Diğer yandan, bireylerin ana harcama kalemini gıda ve içecek oluşturuyor, kişisel bakım ürünlerinin sepetteki payı çok azalmış durumda.
Tüm bunların vergiler üzerindeki etkisi ne?
Statista verilerine göre, Nisan 2023’de Almanya’da toplanan vergi geliri, -tamamen yerel vergi niteliğinde olanlar hariç- 53,95 milyar Avro, ki bu bir önceki yıla göre yaklaşık %4,6 oranında azalma demek. Bunun içinde -hem iç tüketim hem de ithalat üzerinden alınan- KDV’den elde edilen gelirin payı, %19,79, ki bu bir önceki yıl %20,77’ymiş. Türkiye’de ise, Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın açıkladığı bilgilere göre Nisan 2023’de 863.738 TL (yaklaşık 110.866 Avro) vergi geliri toplanmış. Bir önceki yılın Nisan ayında bu rakam 591.439 TL imiş. İlk bakışta vergi gelirinde bir artış varmış gibi gözükse de, TÜİK rakamlarına göre bir önceki yılın Nisan ayına göre TÜFE değişim oranı % 43,68 olduğundan, enflasyon farkı çıkarıldığında elde edilen vergi geliri aslında 486.458 TL., yani azalma var. Nisan 2023’de toplanan vergi geliri içinde sadece iç tüketimde alınan KDV’nin oranı ise %11,47. Bir yıl önce bu rakam %8,19’muş. Açıkça görülüyor ki, ekonomideki bozulma sadece hane halklarını ve işletmeleri değil, devletleri de zorluyor. Çünkü, vergi gelirleri azalıyor. Böyle bir ortamda, ikinci tur seçime çeyrek kala Türkiye’de muhalefet dikkati ekonomiye çekmeye, halka et döneri hatırlatmaya çalışıyor. İlk turda kimlik siyaseti kazanmışken, ikinci turda bunun değişeceğini beklemenin geçekçi olup olmadığını hep birlikte göreceğiz.