Dönem sonu işlemlerinin kontrolu
Şirketlerin dönem sonları olan 3, 6, 9 ve 12. ay sonlarında muhasebelerinde yapacakları değerleme ve kontrol işlemleri şirketler için önem arz etmektedir. Burada dönem sonlarında yapılması gereken önemli işlemlere bir makalenin kısıtlı olanakları çerçevesinde değinilmeye çalışılmıştır.
Kasa Hesabı: Kasa hesabının fiili nakit bakiyesi ile muhasebe kayıtlarının mutabık olması gerekmektedir. Ayrıca kasa hesabının bakiyesinin şirketin normal faaliyetleri ile uyumlu bir bakiye vermesi önemli bir husustur. Kasada mevcut yabancı paralı nakitlerin dönem sonlarında değerlendirilmesi ve bunların döviz bazında Nazım Hesaplarda takip edilmesi gerekmektedir.
Bankalar Cari Hesabı: Bankalarda bulunan paralar ile muhasebe kayıtlarının mutabakatı sağlanmalıdır. Bankalarda vadeli hesaplar bulunması durumunda faiz hesabı yapılmalıdır. Bankalarda mevcut yabancı paralı nakitlerin dönem sonlarında değerlendirilmesi ve bunların döviz bazında Nazım Hesaplarda takip edilmelidir.
Verilen Çekler ve Ödeme Emirleri ve Reeskontları: Verilen çekler ve ödeme emirlerinin muhasebe kayıtları ile mutabık olması gerekmektedir. Yabancı paralı olarak verilen çeklerin dönem sonlarında değerlendirilmesi ve Nazım Hesaplarda takibinin yapılması sağlanmalıdır. Verilen çekler için reeskont ayrılması olanağı bulunmaktadır. Ancak mükellefler, alınan çeklerini reeskonta tabi tutmuşlar ise verilen çeklerini de reeskonta tabi tutmak zorundadırlar. (Vergi Usul Yasası Md: 285) Fakat verilen çeklerini reeskonta tabi tutmuşlarsa dilerlerse alınan çeklerini reeskonta tabi tutmayabilirler. Mükellefler alınan ve verilen çeklerini kısmen reeskonta tabi tutamazlar, reeskont işlemi yapılacaksa bütün çeklere yapılması gerekmektedir. Hatır çekleri reeskonta tabi tutulmaz.
Alınan Kredi Kartı Slipleri : Mevcut kredi kartı slipleri ile muhasebe kayıtlarının mutabık olması gerekmektedir.
Menkul Kıymet Mevcutları : Mevcut Menkul Kıymetleri çeşitleri itibariyle nazım hesaplarda takip edilmelidir.
Müşterilerden Olan Alacaklar : Özellikler 31.12 tarihinde büyük alacaklar için müşterilere yazı yazılarak mutabakat temininde yarar vardır. Yabancı Paralı Alacaklar hesaplarının dönem sonları itibariyle değerlendirilmesi ve ayrıca döviz bazında Nazım Hesaplarda takibinin yapılması gerekmektedir. Alacaklar için (SPK Denetimine tabi firmalar hariç) Reeskont hesabı yapılmasına olanak yoktur. Müşteriler hesapları yoğun çalışan müesseselerin müşteri bazında uzun süre alacağın devam edip etmediği kontrol edilmelidir.
Alacak Senetleri ve Borç Senetleri ve Reeskontları : Mevcut alacak senetleri ve borç seneleri ile muhasebe kayıtlarının mutabık olması gerekmektedir. Alacak senetleri ve borç senetleri reeskonta tabi tutulabilir. Reeskont işlemleri için, Bkz: Verilen Çekler ve Ödeme Emirleri Yabancı paralı alacak ve borç senetleri dönem sonu değerlendirilmesi yapıldıktan sonra reeskonta tabi tutulmalıdır. Yabancı paralı alacak ve borç senetleri ayrıca Nazım Hesaplarda döviz bazında takip edilmelidir. Hatır senetleri reeskonta tabi tutulmaz.
Şüpheli Alacaklar ve Karşılık Ayrılması : Alacaklar içinde şüpheli hale gelenler, Şüpheli Alacaklar Hesabına alınmalıdır. Böylece Alıcılar hesabında aktif alacaklar kalacaktır. Şüpheli alacaklardan icra ve dava işlemi yapılanlar için ancak bu işlemlerin yapıldığı dönemde karşılık ayrılmasına olanak bulunmaktadır.
Ortaklardan Alacaklar, Ortaklara Borçlar, İştiraklerden Alacaklar, İştiraklere Borçlar, Bağlı Ortaklıklardan Alacaklar,
Bağlı Ortaklıklara Borçlar, : Bu konuları Kurumlar Vergisi Kanunu’nun “Örtülü Sermaye” başlıklı 12. maddesi ve “Transfer Fiyatlandırması Yoluyla Kazanç Dağıtımı” başlıklı maddesi çerçevesinde değerlendirilmesi gerekmektedir.
Stoklar İle İlgili Mevcutlar : Stokların her kalemi fiilen mevcut durum ile muhasebe kayıtları arasında uyum olmalıdır.
Katma Değer Vergisi İle İlgili Hesaplar : Firmanın KDV alacağı ve KDV ödemesi ile ilgili kayıtların verilen Katma Değer Vergisi Beyannamelerindeki tutarlar ile mutabık olması gerekmektedir.
Banka Kredileri : Bankalara olan mali borçların banka kayıtları ile muhasebe kayıtları arasında uyum olmasının sağlanması önemli bir husustur.
Satıcılara Olan Borçlar : Satıcılara olan borçların muhasebe kayıtları ile uyumlu olması gerekmektedir. Bunun için özellikler 31.12 tarihinde satıcılara olan büyük borçlar için satıcılara yazı yazılarak mutabakat temininde yarar vardır. Yabancı Paralı borç hesaplarının dönem sonları itibariyle değerlendirilmesi ve ayrıca döviz bazında Nazım Hesaplarda takibinin yapılması gerekmektedir.
Vergi ve Sigorta Ödemeleri: Firmanın muhtasar ve Sigorta ödemeleri ile ilgili hesaplarının bakiyeleri verilen beyannameler ile uyumlu olmalıdır.
Öz Kaynaklar : Öz kaynakların yeterli olup olmadığına bakılmalı, öz kaynaklarda azalma var ise. Türk Ticaret Kanunu’nun sermayenin kaybı, borca batık olma durumu başlıklı 376 ve 377 maddeleri dikkate alınarak değerleme yapılmalıdır.
Sermaye, Ödenmemiş Sermaye: Sermayenin ödenmemiş olan kısmının esas sözleşmede yapılan taahhüde göre ödenip ödenmediğine dikkat edilmesi gerekmektedir.
Kanuni Yedekler: Yapılmış olan kârdan ayrılması gereken yedeklerin Türk Ticaret Kanunu hükümleri çerçevesinde ayrılması sağlanmalıdır.
Nazım Hesaplar: Şirketin Nazım Hesaplarında bulunan değerler bilançoda görünen bir takım değerlerin açılımı mahiyetinde dir. Bunların bazılar bilançoda artık bulunmayabilir. Nazım Hesapların bilanço kalemleri ile karşılaştırılmasının yapılması önem arz etmektedir.