Domates ve tavuk etinde fiyat artışının nedenleri

Pazarın, manavın ve marketlerin yaş sebze ve meyve reyonlarının baş köşesinde hep domates olur. Salkım domates,iri domates, tarla domatesi,sera domatesi, kokteyl domates ve diğer çeşitler.

Bugünlerde bu çeşitliliği görmek mümkün değil. Her yerde domates azaldı. Sofralık tüketilen domates çeşitleri yerine salçalık domatesi daha çok görmeye başladık. Bazı tezgahlarda salçaya dönmek üzere olan domatesin kilosu 5-6 liradan satılıyor. Yaygın olarak tüketilen sofralık domates 7-8 liradan, salkım domates 9-10 liradan satılıyor. Kokteyl domatesin fiyatı ise 15 liradan başlıyor, 20 liraya kadar çıkıyor.

Eskiden tüketici 2-3 liraya domates alırken, şimdi üreticide bu fiyata satılıyor. Çünkü üretim maliyetleri sürekli artıyor. Bundan sonra üretimin en çok olduğu dönemde bile, 3 kilosu 5 liraya, 5 kilosu 10 liraya domates alacağını kimse beklemesin. Domatesin kilosu 4-5 liradan daha ucuza olmaz.

Bugünlerde piyasada domates azaldı ve fiyatı daha çok yükseldi. Domates fiyatının yükselmesinde üretimdeki düşüşten iklim değişikliğine kadar bir çok neden var.

Ekim ayı ortasına kadar fiyat yükselecek

Domatesin en çok üretildiği merkezlerden birisi Antalya.Özellikle seralarda yetiştirilen domates çeşitlerinin başlangıç fiyatı da ağırlıklı olarak burada belirleniyor.

Fiyatları yakından izleyen dostumuz Antlaya Ticaret Borsası Başkanı Ali Çandır'a fiyatların neden yükseldiğini sorduk.

Ali Çandır, yayla olarak tabir edilen yüksek kesimlerde üretilen domatesin de artık sonuna gelindiğini, sera üretiminin ise ekim ayı ortalarında piyasaya çıkacağını belirterek şunları anlattı:

"Bir geçiş dönemi yaşanıyor. Bu nedenle fiyatlar yükseliyor. Ayrıca tuta zararlısı nedeniyle her yerde üretimde bir miktar düştü. Yaylalarda bile tuta zararlısı etkili oldu. İklim şartları da olumsuz geçti. Bu kadar çok olumsuzluk bir araya gelince domates azaldı,üretim arttı. Ekim ayı ortalarında sera üretimi piyasaya yaygın olarak çıkacak. O tarihe kadar büyük kentlerde tüketici domatesi 9-10 liradan alacak."

Domates veya diğer ürünlerde fiyat artışının tek nedeni üretim dönemiyle ilgili değil, maliyetlerde yükseliyor. Üreticinin girdileri artıyor. Ürünün tüketim yerlerine taşınması için yapılan nakliye giderleri artıyor. Ürünün konulduğu paketlerin fiyatı artıyor.

Fırsatçılık yapılıyor iddiası

Konuştuğumuz domates üreticileri özellikle marketlerin,son satıcıların fırsatçılık yaptığını iddia ediyor. Bu günlerde piyasada çok sık görülen salçalık domates daha çok salça fabrikaları için üretiliyor. Piyasada domates azalınca üreticiden alınan salçalık domatesler pazarda satılıyor.
Salçalık domates daha çok üretici ile salça fabrikaları arasında yapılan sözleşmeye göre üretiliyor. Sözleşmeli üretime yönelik yasal düzenlemelerde boşluk olduğu için domates fiyatı düştüğünde salça fabrikaları sözleşmede belirtilen fiyattan daha ucuza almak için sözleşmeyi ihlal ediyor. Fiyat çok yükseldiğinde ise üretici sözleşme yaptığı fabrika yerine piyasaya daha yüksek fiyattan satmaya çalışıyor. Üreticiden salçalık domatesi ucuza alan fırsatçılar ise tüketiciye daha pahallıya satıyor.

Tüketim alışkanlıkları değişecek

Fiyat artınca tüketim alışkanlıkları da değişiyor. Tüketici bir kaç kilo domates almak yerine taneyle alıyor. Haftada bir alacağına iki üç günde bir alıyor. Bir nevi domatesi vadeli yani taksit taksit alıyor. Bunun olumlu tarafı yaş meyve ve sebzede israfın, kayıpların azalması. Az alındığı için çürümeden tüketiliyor.

Tavuk eti fiyatını artıran 3 neden

Son dönemde fiyatı en çok artan ürünlerden birisi de tavuk eti. Tavuk etindeki fiyat artışı yıl başından bu yana bazı ürünlerde yüzde 100'ü aştı.

Fiyat artışının temel 3 nedeni var. Birincisi yem başta olmak üzere girdi fiyatlarındaki artış. İkincisi kırmızı et yerine tavuk etine olan talebin yükselmesi. Üçüncü neden ise, marketlerin denetlenmeyen, önlenemeyen yüksek kâr hırsı.

Tavuk yetiştiriciliğinde maliyetin yaklaşık yüzde 70'ini yem oluşturuyor. Yem hammaddeleri ise ithal ediliyor. Özellikle tavuk yeminde en çok kullanılan girdilerden biri olan soyada yüzde 96 dışa bağımlı olan Türkiye, fiyat artışını kontrol edemiyor. Döviz arttıkça soyanın,yemin fiyatı artıyor.

Son yıllarda fiyatı düşürme bahanesiyle yapılan yoğun ithalata rağmen kırmızı et fiyatının beyaz ete göre yüksek olması nedeniyle tüketici beyaz ete yöneldi. Kurban Bayramı döneminde yaygın olarak görülen şarbon hastalığı nedeniyle kırmızı et tüketimi azalırken tüketici bunun yerine tavuk eti tüketmeye başladı. Yüksek talep nedeniyle fiyat yükseldi. Ayrıca bir çok üründe olduğu gibi tavuk etinde de fiyatın yükselmesinde yaygın marketlerin yüksek kar marjı etkili oldu.

Özetle domateste,tavukta ve diğer bir çok gıda ürününde fiyatlar artıyor. Fiyat artışının bir çok nedeni var. Dışa bağımlılık,üretim sorunları,iklim değişikliği, marketlerin yüksek kar marjı ve daha bir çok neden sayılabilir. En az sorumluluğu olan çiftçiyi suçlayarak gıda fiyatları düşürülemez.

Bu işte iki mağdur var biri üreten çiftçi,diğeri tüketici.Üreticide ucuz,tüketicide pahalı bir piyasa oluştu. Bunun değiştirilmesi gerekiyor.