"Domates fiyatını düşürmek için ihracata fren geldi" iddiası
Yerel seçim öncesinde yaş sebze ve meyve fiyatlarının artmaması için "tanzim satış" müdahalesinden sonra şimdi de ihracata müdahale ediliyor. İhracatçıların iddialarına göre Türkiye'den ihraç edilecek domates, biber ve diğer sebzelere yönelik karantina işlemlerinin yavaşlatılması ile ihracat dolaylı olarak engelleniyor. Bu engelleme ile iç piyasada fiyatların düşmesi hedefleniyor.
Özellikle domateste sera üretiminin sonuna gelindiği, tarla üretiminin ise henüz çıkmadığı bu ara dönemde ihracatın da etkisi ile fiyatlar tekrar artmaya başladı. Geçen haftaya kadar seradan, halden çıkış fiyatı 3 lira civarında olan domatesin kilosu 5 liraya kadar çıktı. Fiyatı önlemek için ihracata dolaylı engel çıkarılıyor.
Domates ve diğer sebzelerde fiyatların artmaması için karantina işlemlerinin yavaşlatılması ve TIR'ların iki üç gün gecikmeli olarak yola çıkması ihracatçıların ürün sevkiyatını yarı yarıya düşürmeye başladı. Böyle bir uygulama belki de ilk kez uygulanıyor. Fiyat artışının nedeni olarak görülen ihracat yavaşlatılırsa ürünler iç piyasaya verilecek ve fiyat düşecek.
Fiyata ihracat engeli ile müdahale
Önceki haftalarda domatesin seralardan alış fiyatı kilo başına 3 lira civarındayken, geçen hafta 5 liraya kadar çıktı. Bunun en önemli nedeni ise artık seralarda çok az ürün kalması ve tarla domatesinin çıkması için henüz erken olması. Sera üretimi ile tarla üretimi arasındaki boşlukta her yıl fiyatta bir yükselme olur. Fakat bu yıl yerel seçim öncesi yaş sebze ve meyve fiyatlarına müdahale etmek üzere Ankara ve İstanbul'da açılan "tanzim satış noktaları" ile ucuz sebze meyve temini öngörülüyor. Üreticiden ucuza alınıp tüketiciye zararına satış yapılan bu uygulama ihracatın artması ile bir anlamda sekteye uğradı. Bu nedenle Ankara'dan verilen talimatla ihracatın dolaylı olarak engellenerek fiyatın düşük oluşması sağlanmaya çalışılıyor.
Karantina işlemleri yavaşlatıldı
Antalya ve Fethiye başta olmak üzere değişik bölgelerden telefonla arayan ihracatçılar, domates, Kaliforniya biberi ve diğer sebzeler başta olmak üzere ihracat işlemlerinin yavaşlatıldığını ve istenilen düzeyde ihracat yapamadıklarını ifade etti. İhracatçıların verdiği bilgiler özetle şöyle: "Domates, biber ve diğer sebzeleri ihraç etmek üzere yüklediğimiz TIR'ların Antalya'dan, Fethiye'den çıkışına izin verilmiyor. Geçen haftaya kadar herhangi bir sorun olmadan ihracat yaparken, bu hafta domates ve diğer ürünlerin fiyatında artış olması ile birlikte engellemeler başladı. Karantina işlemleri yavaşlatıldı. Daha önce bir TIR domatesten iki kasa alarak inceleyen ve buna göre karar veren karantina görevlileri, şimdi 35-40 kasaya kadar bakıyorlar. Diyelim ki 40. kasada bir şey çıktı hemen 'red' diyerek çıkışına izin verilmiyor. İlk kez böyle bir denetim uygulanıyor. Denetimden çok ihracatı engellemeye yönelik bir uygulama. TIR'lar en az iki üç gün gecikmeli çıkabiliyor. Bu da ihracatın yarı yarıya azalmasına neden oluyor."
Talimat Ankara'dan
Yaş sebze ve meyve ihracatçıları karantina görevlilerine neden böyle bir uygulamaya başlandığını sorduklarında, kendilerine de Ankara'dan talimat geldiğini ve bunu uyguladıklarını ifade ettiklerini söylüyor. Yaş sebze ve meyve fiyatında artış olmaması için böyle bir uygulamanın başladığını iddia eden ihracatçılar, "Böyle bir uygulama kendi ayağımıza kurşun sıkmaktır. İhracatı engelleyerek fiyatları düşürmek hem üreticiye hem ülkeye zarar verir. Biz bu pazarları kolay kazanmıyoruz. Yıllarca mücadele veriyoruz. Yarın ürün çok olduğunda yine bu pazarlara satmak zorundayız. Müşterilerimizi kaybedersek nasıl satabiliriz? Uçak krizinden sonra Rusya ile yaşanan sıkıntıyı 3 yıldır daha atlatamadık. İhracat yapılacak ülkeler arasında Rusya da var. İhracatı engelleyici bu uygulamadan hemen vazgeçilmeli" bilgisini verdi.
Üretici zarar edecek
İhracatı engellemeye yönelik çabanın öncelikle üreticiye zarar verdiğini belirten ihracatçılar şunları söyledi: "Geçen haftaya kadar domatesin kilosunu seradan 3 liraya alırken geçen hafta 5 liraya kadar çıktı. Özellikle Fethiye ve Antalya'da domates, biber ve diğer sebze yüklü TIR'ların çıkışı en az iki gün geciktiriliyor. Yani pazartesi çıkması gereken araç çarşamba çıkabiliyor. Birçoğunun çıkışına izin verilmiyor. Şu anda ihracatçı olarak sevkiyatımız yarı yarıya azaldı. Bu üreticiye ciddi zarar verecek bir uygulama. Çiftçinin para kazanması, ihracatçının döviz getirmesi engelleniyor."
İhracatçı birlikleri devrede
Batı Akdeniz İhracatçılar Birliği Başkanı Hakkı Bahar, üyelerinden kendilerine de karantina işlemlerinin yavaşlaması ile ilgili yoğun şikayet geldiğini belirterek: "Fakat bunun fiyatla ilgili olup olmadığını bilmiyoruz. Bilmeden de net bir şey söylememiz doğru değil. Üyelerimizden gelen şikayetleri biz de birlik olarak ilgili bakanlığımıza bildiriyoruz. Şikayetler var. Ama bunun tam olarak nedeni şudur diyemem. Elimizde yazılı bir doküman da yok. Ama şunu söyleyebilirim ki, ihracat sadece bugün olan bir iş değil. Yarın da olacaktır. İhracat her zaman bize lazım... Daha önce de dile getirdiğimiz, otellerde olduğu gibi ihracatta da firmalara yönelik yıldız sistemine geçilmeli. Yani Irak'a ikinci sınıf bir ürünü ihraç eden ile Rusya'ya, Avrupa Birliği'ne birinci sınıf mal ihraç eden firmalar aynı kategoride değerlendirilmemeli. Her şeyi her yere ihraç eden firmalar olunca mutlaka bazı sıkıntılar yaşanıyor. İhracatta bir düzenlemeye ihtiyaç var" dedi.
Ege Yaş Meyve Sebze İhracatçıları Birliği Başkanı Hayrettin Uçak ise, kendilerine de şikayetler geldiğini belirterek konuyu Gümrükler Genel Müdürlüğü ile görüşerek anlamaya ve çözmeye çalıştıklarını söyledi.