Domates ambargosu
Domates ekonomi gündeminin başından inmez oldu.
Enflasyonun suçlusunun domates olduğu genel kabul gördü. Domates fiyatı tarlada üç kuruş, markette beş kuruş muhabbeti bitmiyor.
Rusya domates almayınca tarımda üreticinin perişan duruma düştüğüne, ihracat gelirinde büyük gerileme olduğuna inanmaya başladık.
Rusya’nın domates alımına ambargosunun süreceği anlaşılıyor. Ne var ki uçak krizinden sonra domates ambargosu, dış ticaretle ilgili haberlerde öne çıktı.
Domateste ambargo kalksa iyi olur. Kalkmasa ve devam etse, üretimimiz ve ihracatçımız biraz üzülür, ama ihracat geliri kaybımız üreticiyi de ihracatçıyı da yıkmaz. Döviz kaybı ekonomiyi sarsmaz.
Bizim toplam ihracat gelirimizde yaş meyve ve sebze ihracat geliri, toplam yaş meyve ve sebze ihracatında da Rusya’ya giden domatesin ağırlığı ekonomiyi sarsacak büyüklükte değil.
Yılda yaklaşık 12 milyon ton domates üretiliyor. Üretimin yarısı, çoğunlukla taze tüketilen domatesler, örtü altında yıl boyu üretilen domatesler.
Domatesin 1/3’ü işleniyor. İşlenen domatesin yüzde 80’i salçaya, yüzde 15’i konserveye, yüzde 5’i ketçap ve meyve suyuna gidiyor. Kalan 8 milyon ton domates, taze olarak büyük ölçüde içeride tüketiliyor.
Taze domatesin 2015 yılında 543 bin tonu ihraç edildi. Rusya ambargosu toplam domates ihracatının 2016 yılında 480 bin tona düşmesine neden oldu.
Tüm ülkelere yapılan domates ihracatından elde edilen gelir 297 milyon dolardan 238 milyon dolara geriledi.
Rusya’ya ambargo öncesi 2015 yılında 350 ton domates ihraç etmiş, 195 milyon dolar dolayında ihracat geliri elde etmiştik.
Rusya’ya hiç domates satamazsak kaybımız 195 milyon dolar.
Görülüyor ki, domates ihracatı önemli, Rusya’ya ihracat önemli ama, domates ihracatının toplam domates üretimindeki ve ihracat gelirindeki payı büyük değil.
Rusya’ya domates satamayınca Türkiye’de domates sektörü çökmez. Rusya, domates almadığı için ihracat gelirinde büyük azalma olmaz.
Türk ekonomisi için domates ambargosundan çok, Rus turist girişlerindeki yavaşlama önemlidir. Rusya’dan 2014 yılında 4.4 milyon ziyaretçi geldi. 3.4 milyar turizm gelirimiz vardı. 2015’te ziyaretçi sayısı 3.6 milyon, turizm geliri 2.5 milyar dolar oldu. 2016 yılında ziyaretçi sayısı 866 bine, turizm geliri 550 milyon dolara geriledi.
Rusya’ya ambargo öncesi yılda 350 bin ton domates ihraç ediyorduk. Yıllık ihracat geliri 195 milyon dolardı.
Rusya’ya bundan böyle domates satamazsak, üreticinin ve ekonominin kaybı 200 milyon doları geçmez.