Doların değeri ve kırılganlık endişeleri
Yaklaşık iki haftadır, küresel piyasalar geniş bir bant içinde yatay bir eğilim sergiliyor. Yüksek oynaklık ve istikrarsız işlem hacimleri, belirsizlik ve kırılganlık algısının azalmasını engelliyor. Amerikan dolarının diğer paralara karşı yatay bir düzeltme sürecine girmiş olması ile birlikte sözel ve eylemli müdahalelerin bu sonuçta etkili olduğu gözleniyor.
Küresel ekonominin, gelişenlerin durgunluktan çıkmasına veya ABD’deki toparlanmanın güçlenmesine tahammülü olmadığı dikkat çekiyor. Zira her iki olasılıkta da dolar faizlerinin öngörülenden daha erken yükselmeye başlayacağı ve riskten kaçınma eğilimini tetikleyerek yıkıcı olabileceği endişesi güçleniyor. Son iki hafta içinde yaşanan yüksek oynaklık ile geniş bant içi dalgalanmaları, çok kısa vade için bu olasılıkların azalması ile açıklayabiliriz.
Galiba ABD Merkez Bankası güçlü dolar istiyor ve faizlere ilişkin söylemlerini bu amaçla kullanıyor; piyasaları manipüle ederek kırılganlığı kontrol altında tutmaya çalışıyor. Doların güçlenmesi gelişen ekonomileri durgunlaştırarak daha kırılgan hale getiriyor, riskten kaçınma eğiliminin hızlandırılması veya yavaşlatılması konularında etkili oluyor. ABD’yi güvenli liman haline getiriyor, piyasa eğilimleri üzerindeki belirleyiciliğini arttırıyor ve kendi lehlerine kullanılan bir çeşit hareket alanı yaratıyor. Bu durumun sürdürülebilir olmadığı biliniyor, fakat gidebildiği yere kadar kullanılmaya devam edebileceği kanaati güçleniyor.
Dolar güçlendiği sürece gelişen ekonomiler durgunlaşmaya devam eder ve ABD dışındaki gelişmişler de toparlanamaz. Riskten kaçınma eğilimi kontrollü bir şekilde güçlenir, kaldıraçlı finansmanla alınan deniz aşırı pozisyonların kademeli olarak küçültülmesi zorunlu hale gelir, emtia ve sermaye piyasaları dengesizleşir ve satış baskısı altında bunalarak geriler. Panik eğilim sınırına gelindiğinde veya Yemen örneğinde olduğu gibi bir operasyon söz konusu olduğunda, dolar düzeltme sürecine sokulur ve piyasalar sakinleştirilmeye çalışılır!
Avrupa Birliği veya Japonya’ya ilişkin olumsuz beklentileri güçlendirecek gelişmeler, ABD’ye olan güveni derinden sarsacak sürpriz olaylar veya çekirdeğini Çin ve Rusya’nın oluşturduğu yapının bu oyunu bozma girişimleri hesapların bozulmasına sebep olabilir!
Yazılan ve yaklaşık iki yıldır sahneye konmaya başlanan oyunda, ABD para otoritesinin faizlere ilişkin söylemlerinin hedefi doların kontrollü ve dalgalı bir şekilde güçlenmesidir. Dolar güçlendikçe, gerileyen emtia fiyatları nedeniyle ABD’de enflasyon baskısı ötelenecek ve faizlerin yükselmesi ertelenmeye devam edecektir; fakat küresel düzen kırılganlaşmaya devam edecek ve sistemik risk artacaktır. Bu durum ABD dışındaki tüm ekonomileri yıpratabilecektir; büyük bir kısmı, ölümü görüp dolar faizinin bir süre daha yükselmeyeceği tesellisi ile sıtmaya razı olmaya devam edeceklerdir!
Yukarıda özetlemeye çalıştığımız koşullar, Türkiye ve benzeri nitelikteki gelişen ekonomiler için iyi şeyler söylemiyor. Muhtemelen rekabet koşulları ile gelir ve servet dağılımları hızlanan bir şekilde bozulmaya devam edecek. Büyüme ve yatırımı unutmak zorunda kalacak, işsizlik ve enflasyon artışı yönündeki baskıları daha yoğun bir şekilde hissedecekler. Risk alma isteği azaldıkça kurumsal bilançolar yıpranacak. Ortalama faaliyet gelirleri eriyecek, faaliyet dışı gelir yaratma şansı kalmayacak ve temel ihtiyaçları karşılamanın maliyeti artacak. Beklenti yönetimi ile günü kurtarmak giderek olanaksızlaşacak, istikrarsızlık kademeli ve çok yönlü olarak yükselmeyi sürdürecek! Geniş kesimler nezdindeki büyüyen çaresizliğin, etkili ve yetkili kesimleri de aynı yönde etkilediği daha iyi anlaşılacak!
Son iki hafta genelinde gördüğümüz gibi, küresel ölçekte dolardaki değerlenmenin mola vermiş ve diğer piyasaları da aynı yönde etkilemiş olması, riskleri azaltmak için bir fırsattır. Aksini iddia edenler ya basiretsizliğin tutsağı olmuşlardır, ya da başkalarını aldatarak kendilerini kurtarmaya çalışıyorlardır!