Dolara verdiğimiz yıllık faiz yüzde 24'e ”düştü”

Bir saadet zinciri ki, kimse kıramıyor ya da kırmaya yanaşmıyor. Gerekçesi ne olursa olsun, uygulanan yüksek faiz döviz girişini teşvik ediyor, gelen döviz bir bolluk yaratıyor ve Türk parası çok değerli seyrediyor. Bunun sonucunda da faiz gelirinin üstüne yabancılar için bir de kur avantajı biniyor ve kar katlanıyor.

Temmuz ayında dolar bazında ödediğimiz yıllık faiz geriledi, ama yüzde 24'e... Geçen yıl temmuzda Hazine'nin iç borçlanma senetlerine yatırılan dövize dolar bazında bir yıl sonra bu yılın temmuz ayında tam yüzde 23.96 faiz ödedik. Ama yine de teselli bulmak gerekir; temmuzdaki yüzde 23.96, bu yılın en düşük faizine işaret ediyor. Dolar bazında ocak ayında yüzde 46 olan yıllık faiz şubatta yüzde 39'a, martta yüzde 36'ya, nisanda ise yüzde 24'e indi. Mayıs ve haziranda yaklaşık yüzde 27 olan faiz, temmuzda yeniden geriledi ve yüzde 24 oldu.

Yüzde 24 nasıl oluşuyor?

Bir yılda dolar bazında yüzde 24 gibi rekor getirinin nasıl oluştuğuna gelince...

Bir yabancı yatırımcı geçen yıl temmuz ayında örneğin 1.000 dolarla Türkiye'ye gelip bu dövizi Türk parasına çevirdiğinde, eline geçen yıl temmuzdaki ortalama 1,2759'luk dolar kurundan 1.276 YTL geçti. (1.000 dolar x 1,2759 = 1.276 YTL)

Hazine geçen yıl temmuzda iskontolu ihalelerde ortalama yüzde 17.56 faizle borçlandı. Yabancı yatırımcı 1.276 YTL'sini bu faizden Hazine kağıdına bağladı. Hazine borçlanmasının bir yıl vadeli olduğunu varsayıyoruz. Bu durumda 1.276 YTL, yüzde 17.56 faizle bir yıl sonra, yani bu yılın temmuzunda 1.500 YTL'ye çıktı. (1.276 YTL x 1,1756 = 1.500 YTL)

Yabancı yatırımcı, bu yıl temmuzda eline geçen 1.500 YTL'yi dolara çevirip yurtdışına çıkmak istedi. Baktı ki, geçen yıl dolar getirip Türk parasına geçerken 1,2759 olan dolar kuru, bu yıl Türk parasından dolara geçerken 1,21'e inmiş. 1.500 YTL'yi, 1.21'den dolara çevirdiğinde, şaşkınlık ve büyük bir sevinçle eline 1.239 dolar geçtiğini gördü. (1.500 YTL / 1,2100 = 1.239 Dolar)

Böylece, geçen yıl temmuzda Türkiye'ye getirilip Hazine kağıdına bağlanan 1.000 dolar, bir yıl sonda yüzde 24'lük kazançla 1.239 dolara çıkmış oldu.

Yabancı yatırımcı, bu kazanç üstünden herhangi bir vergi de ödemiyor. Yüzde 24, net kar. Yabancı ülkelerde yüzde 3-4 kar söz konusu olacağına göre, bu oran düşüldüğünde bile Türkiye'de elde edilen net kar yüzde 20 dolayında bulunuyor.

30 milyar dolarlık transfer

Yabancı yatırımcıya, Türk parası değerli seyrettiğinden beri yıllardır çok yüksek kazançlar sağlıyoruz. Peki yabancılar bu kazancın bu kadarını yurtdışına transfer ediyor? Bu konudaki veriler, Merkez Bankası'nın ödemeler dengesi istatistiklerinde 1992'den itibaren yer alıyor. Yabancılar, 1992 yılından bu yılın haziran ayı sonuna kadar geçen on altı buçuk yıllık sürede Türkiye'de yaptıkları portföy yatırımlarından elde ettikleri karın 30 milyar 324 milyon dolarını yurtdışına transfer ettiler.

Yabancıların Türkiye'de elde ettikleri kar da, transfer de son yıllarda yoğunlaştı. 2003 yılından bu yılın haziran ayı sonuna kadar geçen beş buçuk yıldaki transfer 18 milyar 135 milyon dolar oldu. Yabancı yatırımcılar, portföy yatırımları karından 2003'te 2.6, 2004'te 2.9, 2005'te 3.3, 2006'da 3.5, geçen yıl 3.7 milyar dolarlık transfer gerçekleştirdiler. Bu yılın ilk altı ayındaki transfer de 2.1 milyar dolar oldu.

Doğrudan yatırımlar

Son yıllarda özelleştirme uygulamaları ve özel sektöre ait daha çok bankaların el değiştirmesiyle artış gösteren doğrudan yatırımlar, yabancılar açısından meyvesini vermeye başladı ve bu yatırımlardan kaynaklanan kar transferleri büyük bir ivme kazandı. Doğrudan yatırımlara dayalı kar transferleri 1992'den önce de bulunmakla birlikte hem tutarın küçük olması, hem de portföy yatırımlarına ilişkin verilerle eş zamanlı yürümesi açısından biz başlangıcı 1992 olarak alıyoruz. Buna göre, doğrudan yatırımlardan elde edilen kardan gerçekleştirilen transferler, 1992'den bu yılın haziran ayı sonuna kadar olan dönemde 10 milyar 852 milyon dolar oldu. Portföy yatırımlarında olduğu gibi, doğrudan yatırımlarda da transferler son yıllarda yoğunlaştı.

Doğrudan yatırımlarda kar transferi 2003 yılında 643 milyon dolar oldu. 2004'te 1 milyar 43 milyon, 2005'te 1 milyar 51 milyon dolarlık transfer gerçekleştirildi. Kar transferi, 2006 yılında 1.2 milyar doları buldu. Ancak, asıl sıçrama geçen yıl yaşandı. Yabancılar, geçen yıl doğrudan yatırımlardan elde ettikleri karın 2.2 milyar dolarını yurtdışına transfer ettiler. Bu yılın ilk yarısında ise geçen yılın tümüne yaklaşan bir transfer söz konusu. Yabancılar, Türkiye'deki yatırımlarından elde ettikleri kardan altı ayda 1.9 milyar dolarlık transfer gerçekleştirdiler. Böylece, doğrudan yatırım karında son beş buçuk yılın transfer tutarı 8 milyar doları buldu.  

25 milyar dolar

Yabancılar, 1992'den beri portföy yatırımı ve doğrudan yatırımlardan elde ettikleri karın toplam 41.2 milyar dolarını transfer ettiler. Bu tutarın 26.1 milyar doları, 2003 yılından bu yılın haziran ayı sonuna kadar olan dönemde transfer edildi.

Faizin yüksek, Türk parasının değerli seyrediyor olması yüzünden portföy yatırımlarından kaynaklanan kar ve buna bağlı olarak transfer, öyle anlaşılıyor ki artarak devam edecek. Aynı şekilde son yıllarda çok yoğun şekilde yaşanan el değiştirmelerle yabancı sermayenin eline geçen bankalar ve kamu işletmeleri de bu alandaki kar transferini büyütecek.

TL'ye reel yüzde 5 faiz

Bu arada, temmuz ayı itibariyle dolar bazında yüzde 24 olarak gerçekleşen reel faiz, Türk Lirası bazında ancak yüzde 4.9 oldu. Geçen yıl temmuzda yüzde 17.56 olan nominal faizden, bu yılın temmuzundaki yüzde 12.06'lık enflasyon etkisi arındırıldığında reel faizin yüzde 4.9 olduğu bulundu. TL bazında reel faiz ocakta yüzde 11.3, şubatta yüzde 8.9, martta yüzde 9.8, nisanda yüzde 8.6, mayısta yüzde 7.3, haziranda ise yüzde 7.2 düzeyinde oluşmuştu.

Enflasyon ve Dolar Değişimine Göre Reel Faiz (%)

 Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz

2007 Faiz 20,36 18,85 19,81 19,10 18,81 18,52 17,56

2008 Enf. 8,17 9,10 9,15 9,66 10,74 10,61 12,06

2008 $ Artışı -17,57 -14,53 -12,15 -4,32 -6,36 -6,65 -5,16

Reel Faiz(1) 11,27 8,94 9,77 8,61 7,29 7,15 4,90

Reel Faiz(2) 46,01 39,05 36,38 24,48 26,88 26,96 23,96      

(1) Enflasyona göre      

(2) Dolar değişimine göre     

Yabancıların kar transferleri (Milyon Dolar)

 Doğrudan Portföy 

 Yatırımlar Yatırımları Toplam

1992  155  267  422

1993  253  164  417

1994  112  731  843

1995  312  981  1293

1996  207  896  1103

1997  203  915  1118

1998  328  1269  1597

1999  313  1041  1354

2000  279  1734  2013

2001  309  1947  2256

2002  401  2244  2645

2003  643  2616  3259

2004  1043  2905  3948

2005  1051  3326  4377

2006  1168  3463  4631

2007  2193  3735  5928

2008(6 Aylık) 1882 2090 3972